Insulinooporność to stan, kiedy komórki organizmu nie są wrażliwe na insulinę, czyli hormon wydzielany przez trzustkę. Insulina umożliwia wnikanie glukozy do komórek. Brak wrażliwości na ten hormon prowadzi do powstania cukrzycy typu 2. Dawniej, by móc zdiagnozować insulinooporność, konieczne było wykonanie szeregu badań, w tym krzywej insulinowej. Obecnie służy do tego wskaźnik HOMA.

Wskaźnik HOMA a insulinooporność

Do insulinooporności prowadzi wiele stanów. Najwyższe miejsce zajmują niewłaściwa dieta, obfitująca w węglowodany, nieregularne posiłki, a także siedzący tryb życia. Insulinooporoności sprzyjają również przyjmowanie sterydów, nadmiar tkanki tłuszczowej oraz przewlekły stres. W wyniku utraty wrażliwości tkanek na insulinę, mimo że trzustka dostaje sygnał, że we krwi znajduje się nadmiar glukozy i produkuje insulinę, komórki na nią nie reagują. Trzustka produkuje coraz więcej insuliny, jednak w którymś momencie dochodzi do niewydolności trzustki i powstania cukrzycy typu 2.

W diagnostyce insulinooporności można wykonać różne badania laboratoryjne. Należą do nich: oznaczanie poziomu glukozy we krwi na czczo, doustny test tolerancji glukozy, test tolerancji na insulinę. Objawy, które sugerują diagnostykę w kierunku insuinooporności, to: zmęczenie, nadmierna senność, ciągła chęć na zjedzenie czegoś słodkiego, wzrost ciśnienia tętniczego, nadmiar cholesterolu we krwi, nadmierne odkładanie się tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha.

Główną metodą na rozpoznanie insulinooporności jest wyznaczenie wskaźnika HOMA.

Czym jest wskaźnik HOMA?

Wskaźnik HOMA jest badaniem wykonywanym w kierunku insulinooporności. Jest nieinwazyjny i szybki. Wylicza się go na podstawie poziomu glukozy i insuliny na czczo. Dzięki badaniu można uniknąć niektórych powikłań, np. spadku poziomu cukru we krwi (tzw. hipoglikemii), które mogą wystąpić, kiedy wykonuje się krzywą cukrową czy krzywą insulinową. Badanie wskaźnika HOMA opiera się na uwzględnieniu wskaźnika insuliny i glukozy na czczo. W tym celu wykorzystuje się następujący wzór:

HOMA = (poziom insuliny we krwi na czczo [mu/ml] x poziom glukozy we krwi na czczo [mmol/l]) / 22,5

Norma HOMA wynosi mniej niż 1. Wartości powyżej 1 dają podstawę podejrzenia insulinooporności i wymagają wdrożenia dodatkowej diagnostyki. Najlepiej, by poziom insuliny na czczo mieścił się w granicach 3–25 mU/ml. Poziom glukozy natomiast nie powinien wykraczać poza 3,9–5,5 mmol/l.

Kiedy wykonywać badanie HOMA?

Oznaczanie wskaźnika HOMA jest przydatne u chorych z dużym ryzykiem insulinooporności. Zalicza się tu chorych z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku cukrzycy, osoby otyłe, z nadmiarem cholesterolu i triglicerydów. Dostępny jest również kalkulator wskaźnika HOMA w formie aplikacji.

Cukrzyca - jakie daje objawy i jak skutecznie ją leczyć? Dowiesz się tego z filmu:

Co robić w przypadku wysokiego wskaźnika HOMA?

Wysoki wskaźnik HOMA może świadczyć o insulinooporności. Można powiedzieć, że insulinooporność jest pewnego rodzaju stanem przedcukrzycowym. Na tym etapie podstawą leczenia jest modyfikacja stylu życia. Konieczne jest podjęcie regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej, a także stosowanie diety, z której wykluczy się produkty bogate w węglowodany, o wysokim indeksie glikemicznym oraz będące źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych.

Temat diet w insulinooporności jest dość kontrowersyjny. Część teorii mówi, by zachować regularność posiłków i unikać wahań cukru we krwi. Inne natomiast źródła donoszą, że warto ograniczyć ilość posiłków, by zapobiec nadmiernym wyrzutom insuliny. Prawda natomiast jest taka, że dieta powinna być dostosowywana do chorego względem stanu klinicznego, objawów i wyników laboratoryjnych. Bardzo ważna jest przy tym świadomość, że dieta ma dodatkowo służyć redukcji masy ciała, gdyż nadmiar tkanki tłuszczowej, podobnie jak siedzący tryb życia, napędza postępującą insulonooporność.

U wielu osób ze stwierdzoną insulinoopornością można rozważyć włączenie wspomagającego leczenia farmakologicznego, polegającego na przyjmowaniu codziennie metforminy. Uwrażliwia tkanki obwodowe na insulinę, pomaga zredukować masę ciała. Należy jednak pamiętać, że to nie leczenie farmakologiczne jest głównym torem zwalczania insulinooporności, lecz modyfikacja stylu życia. Bez tego żadne leki nie zapobiegną rozwojowi cukrzycy.