Dieta wątrobowa jest dietą łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczu. Wskazaniem do jej stosowania jest profilaktyka oraz leczenie chorób wątroby, pęcherzyka żółciowego oraz trzustki. Podstawową zasadą jest unikanie potraw smażonych, tłustych i pikantnych.
Dieta wątrobowa: czym jest?
Dieta wątrobowa należy do diet leczniczych. Stosowana jest u osób ze zdiagnozowanymi chorobami wątroby, takimi jak: zapalenie wątroby, stłuszczenie lub marskość. Dieta jest również zalecana w przypadku schorzeń trzustki, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych oraz w okresie zaostrzenia wrzodziejącego zapalenie jelita grubego. Dieta wątrobowa jest potoczną nazwą diety łatwostrawnej z ograniczeniem tłuszczu. Celem jej stosowania jest odciążenie zmienionego chorobowo narządu, czyli zmniejszenie jego aktywności wydzielniczej oraz wspomaganie jego pracy. Dieta wątrobowa umożliwia dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych do jego funkcjonowania składników odżywczych, które pozwalają na wyrównywanie niedoborów pokarmowych powstałych na skutek choroby oraz na regenerację zniszczonych komórek i tkanek.
Dieta wątrobowa u kobiety ciężarnej: kiedy jest wskazana
Zastosowanie diety wątrobowej u kobiety ciężarnej jest konieczne w przypadku zdiagnozowania u niej cholestazy ciążowej. Choroba ta jest stosunkowo rzadka i rozwija się najczęściej około trzydziestego tygodnia ciąży na skutek bardzo wysokich stężeń hormonów płciowych: estrogenów i progesteronu. Jej pierwszym objawem jest uporczywy świąd dłoni i stóp. Cholestaza ciążowa nie stanowi zagrożenia dla przyszłej matki, jednak jest bardzo niebezpieczna dla płodu. Leczenie polega na stosowaniu preparatów farmakologicznych, wypoczywaniu i wdrożeniu diety wątrobowej.
Zasady diety wątrobowej
Ważną zasadą diety wątrobowej jest jedzenie małych objętościowo, regularnych posiłków od 5 do 7 razy dziennie. Przerwy pomiędzy poszczególnymi posiłkami nie powinny przekraczać 3-4 godzin. Przy chorobach wątroby występuje skłonność do hipoglikemii, czyli obniżenia poziomu cukru we krwi, który może prowadzić nawet do śpiączki. W celu zapobiegania stanom hipoglikemii wskazane jest jedzenie jednego, niewielkiego posiłku późnym wieczorem, najlepiej niedługo przed snem. Kaloryczność diety wątrobowej jest ustalana indywidualnie dla każdej osoby, gdyż musi być zgodna z normą fizjologiczną. W przypadku prawidłowej masy ciała zaleca się dostarczanie organizmowi 25-30 kcal na kilogram masy ciała w ciągu doby.
Chorobom wątroby często towarzyszy niedożywienie, wówczas zapotrzebowanie energetyczne wzrasta i wynosi 35-40 kcal/kilogram masy ciała/doba. W lekkostrawnej diecie wątrobowej obowiązuje ograniczenie błonnika pokarmowego. Z tego powodu należy unikać pełnoziarnistych produktów zbożowych, płatków owsianych, gruboziarnistych kasz oraz otrębów. Przeciwwskazane jest jedzenie surowych warzyw i owoców. Produkty te należy obierać oraz poddawać gotowaniu i rozdrabnianiu. Dozwolone jest jedzenie warzyw i owoców w postaci soków i przecierów. Zalecanymi technikami przyrządzania potraw są: gotowanie na wodzie i na parze, pieczenie bez tłuszczu na ruszcie, w opiekaczu, w folii aluminiowej lub w pergaminie oraz duszenie bez obsmażania. Zakazane są natomiast: smażenie, panierowanie, pieczenie z dodatkiem tłuszczu oraz duszenie ze wcześniejszym obsmażaniem.
W jadłospisie diety wątrobowej powinny pojawić się produkty bogate w witaminę C, która działa przeciwzapalnie i wspomaga pracę układu odpornościowego. W diecie znacznie zmniejsza się ilość dozwolonego tłuszczu, dlatego konieczne jest zwiększenie podaży warzyw dostarczających witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli D, E, K oraz beta karotenu.
| Produkt | Wskazane | Przeciwwskazane |
|---|---|---|
| Produkty zbożowe |
mąka pszenna, ziemniaczana, kukurydziana, owsiana pieczywo jasne, pszenne, czerstwe bułki drobne kasze: manna, kukurydziana, jęczmienna ryż biały makaron „nitki” |
mąka razowa, żytnia pieczywo pełnoziarniste, razowe, żytnie, świeże gruboziarniste kasze: gryczana, jaglana ryż brązowy makaron z mąki pełnoziarnistej |
| Mleko i produkty mleczne |
mleko chude 0,5%, 1,5% mleko odtłuszczone kefir, chude sery twarogowe |
mleko tłuste 3,2% kwaśne mleko sery żółte, topione, dojrzewające |
| Mięso i ryby |
chude gatunki mięsa: cielęcina, wołowina, kurczak chude wędliny: szynka, polędwica chude ryby: dorsz, szczupak, sandacz, lin, leszcz |
tłuste gatunki mięsa: wieprzowina, baranina, dziczyzna, gęś, kaczka tłuste wędliny, pikantne kiełbasy, pasztetowe tłuste ryby: śledź, łosoś, sardynki, ryby marynowane i konserwowe |
| Warzywa i owoce |
bogate w witaminę c: owoce dzikiej róży, jagodowe, cytrusowe, pomidory, pietruszka bogate w beta-karoten: marchew, dynia pozostałe: seler, jabłka, morele, brzoskwinie, suszone owoce |
kapusta, kalafior, fasolka szparagowa, rzodkiewka, ogórki, kalarepa, brukiew, por, cebula czereśnie, gruszki świeże i nieobrane warzywa i owoce wszystkie warzywa strączkowe |
| Napoje |
herbata: słaba, z mlekiem, ziołowe, owocowe kawa zbożowa z mlekiem niegazowana woda mineralna soki owocowe i warzywne |
mocna, czarna herbata mocna, naturalna kawa napoje gazowane napoje alkoholowe |
| Tłuszcze |
w ograniczonych ilościach oleje roślinne: oliwa z oliwek, olej słonecznikowy, rzepakowy, sojowy |
tłuszcze pochodzenia zwierzęcego: smalec, słonina, łój, boczek śmietana |
| Ziemniaki | gotowane, puree | pieczone, smażone |
| Zupy |
warzywne i owocowe przecierane krupnik mleczne |
na tłustych wywarach mięsnych, grzybowych z zasmażką lub śmietaną warzywne nieprzecierane |
| Cukier i słodycze | miód, marmolada, dżemy niskosłodzone, biszkopty, herbatniki | czekolada, ciasta z kremami, torty |
Produkty wskazane i przeciwwskazane w diecie wątrobowej
Przepisy w diecie wątrobowej
Przepis na pulpety mięsne
Składniki:
- 9 dag chudego mięsa,
- 10 dag czerstwej, jasnej bułki,
- 5 g masła,
- 1 białko jaja kurzego,
- 25 ml odłuszczonego mleka.
Sposób przygotowania:
Masło należy połączyć ze zmielonym, chudym mięsem (np. wołowym), namoczoną w mleku i odciśniętą bułką oraz pianą ubitą z białka. Po dokładnym wymieszaniu wszystkich składników formuje się okrągłe pulpeciki, które następnie wkłada się do wrzącej, lekko osolonej wody. Pulpety gotuje się około 10 minut.
Przepis na zapiekankę z jabłka i ryżu
Składniki:
- 20 dag jabłek,
- 5 dag ryżu białego,
- 2 łyżeczki cukru,
- 100 ml chudego mleka,
- 5 g masła.
Sposób przygotowania:
Ryż należy ugotować na sypko w mleku. Jabłka obiera się i kroi w plasterki. W naczyniu żaroodpornym wysmarowanym masłem układa się warstwowo ryż i jabłka, przesypując niewielką ilością cukru. Danie zapieka się w piekarniku.