Alergia pokarmowa jest jedną z częściej występujących chorób alergicznych. Szacuje się, że obejmuje 8–10 proc. populacji dziecięcej i około 3 proc. ogółu dorosłych. Najpowszechniejszymi alergenami są: mleko krowie, skorupiaki i mięczaki, jaja, ryby, orzechy, pszenica, soja, owoce cytrusowe. Ważnym elementem procesu diagnostyczno-terapeutycznego alergii pokarmowej jest dieta eliminacyjna, zwana też wykluczającą lub restrykcyjną.
Zobacz także:
Ból pleców i brzucha – o czym świadczy, jakie są jego przyczyny i metody uśmierzania?
Uważaj na te produkty – mogą uzależniać jak narkotyk lub alkohol
Jakie właściwości ma olej tamanu? Efekty stosowania na skórę i włosy
Dieta eliminacyjna – co to jest?
Dieta eliminacyjna (hipoalergiczna) to specjalny sposób odżywiania, zalecany osobom zmagającym się z alergią pokarmową. Choroba ta charakteryzuje się występowaniem objawów nadwrażliwości na spożywany pokarm, za co odpowiada nieprawidłowa odczynowość układu immunologicznego. Dieta eliminacyjna pełni różnorakie funkcje, w tym:
- pomaga rozpoznać czynnik alergiczny – zlikwidować główną przyczynę choroby;
- leczy rozpoznany już proces chorobowy;
- wycisza reakcję alergiczną i immunologiczną;
- zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji pseudoalergicznych;
- przywraca tolerancję na czynnik wywołujący alergię.
Dieta eliminacyjna w rozpoznaniu nietolerancji pokarmowej
Diety eliminacyjne służą do identyfikowania i potwierdzenia etiopatogenetycznego znaczenia danego alergenu pokarmowego. Polegają na teście eliminacji i prowokacji, który utworzony został w 1963 roku przez A.S. Goldmana. Specjaliści uważają go za najprostszy i wysoce wiarygodny sposób rozpoznania nadwrażliwości na pokarmy.
Dieta eliminacyjna przy nietolerancji pokarmowej na etapie rozpoznawania choroby polega na całkowitym wycofaniu z jadłospisu, najczęściej na 2–4 tygodnie, analizowanego pokarmu (stosowanie diagnostycznej diety eliminacyjnej nie powinno przekraczać 6 tygodni). Jeżeli to on odpowiada za pojawienie się symptomów choroby, objawy powinny ustąpić po maksymalnie czterotygodniowej eliminacji. Ponowne wprowadzenie danego pokarmu do diety spowoduje powrót dolegliwości (tzw. odtwarzalność i powtarzalność objawów). Specjaliści zalecają chorym prowadzenie dzienniczków obserwacji, w których notuje się stan organizmu po wycofaniu potencjalnego alergenu.
Dieta eliminacyjna w postaci oligoalergicznej
W przypadku braku uzyskania oczekiwanych efektów diety eliminacyjnej w rozpoznaniu alergii pokarmowej, szczególnie przy podejrzeniu alergii wielopokarmowej, wskazana jest dieta oligoalergiczna, czyli „uboga w alergeny”. Co można wówczas jeść? Jadłospis zawiera zwłaszcza: ryż, tapiokę, margarynę bezmleczną, indyka, jagnięcinę, jabłka, gruszki, kalafiory, ogórki, brokuły, szparagi, marchew, buraki, sałatę, słodkie ziemniaki, dynię, olej słonecznikowy, oliwę z oliwek, wodę mineralną, czarną herbatę, sól i cukier. W bardzo ciężkich przypadkach konieczna okazać się może tzw. dieta uwalniająca od objawów. Wówczas chory spożywać może: ryż, wodę mineralną, ziemniaki, sól, cukier, czarną herbatę, mieszanki elementarne.
Dieta eliminacyjna w leczeniu nietolerancji pokarmowej
Istotne miejsce w procesie leczenia nietolerancji pokarmowej zajmuje dieta eliminacyjna. Jej działanie terapeutyczne opiera się na całkowitym wykluczeniu alergenu na określony czas. Literatura przedmiotu podaje niestety rozbieżne dane odnośnie do okresu trwania diety eliminacyjnej. Najczęściej pojawiają się głosy o przynajmniej 6–8 miesiącach. W ciężkich przypadkach taki sposób odżywiania wprowadzony zostaje na stałe (np. przy blokach metabolicznych). Czas prowadzenia diety wykluczającej determinują głównie: wiek chorego, rodzaj uczulającego pokarmu, liczba alergenów, postać kliniczna choroby, ogólny stan zdrowia. Należy zaznaczyć, że w diecie eliminacyjnej konieczne jest zastąpienie wykluczonego pokarmu innym, równoważnym pod względem wartości odżywczych, tak aby leczenie dietetyczne nie oddziaływało negatywnie na funkcjonowanie fizyczne, psychoruchowe, emocjonalne i intelektualne chorego. Każda dieta eliminacyjna musi być bezpieczna i zapewniać odpowiednie pokrycie w białko, tłuszcze, witaminy i minerały oraz kalorie.
Dieta eliminacyjna u kobiet w ciąży i karmiących piersią
Prowadzenie diety eliminacyjnej jest niewskazane w przypadku ciężarnych ze względu na ryzyko niedoborów składników odżywczych, które mogą mieć negatywny wpływ zarówno na stan zdrowia kobiety, jak i rozwój płodu. Ten sposób odżywiania nie powinien być też stosowany podczas karmienia piersią. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy dziecko lub matka zmaga się z alergią. Wówczas mama powinna stosować się do zaleceń dietetycznych.
Dieta eliminacyjna – produkty najczęściej alergizujące
W diecie eliminacyjnej z jadłospisu wyklucza się przeważnie następujące produkty: mleko krowie, skorupiaki, jaja, mięczaki, soję, orzechy arachidowe, owoce cytrusowe, pszenicę, czekoladę. Produktami najrzadziej uważanymi za potencjalne czynniki uczulające są m.in.: jabłka, jagody, dynie, morele, marchew, buraki, ziemniaki, cebula, brokuły, fasolka szparagowa, kalafiory.
Jak powinna wyglądać zdrowa dieta? Dowiesz się tego z filmu:
Bibliografia:
1. K. Marek, Alergia pokarmowa u dzieci, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2013, 7(6), s. 349–354.
2. F. Iwańczak, Diety eliminacyjne w leczeniu alergii pokarmowej u niemowląt, „Nowa Pediatria”, 2000, 3, s. 119–121.
3. A. Krogulska, Diety eliminacyjne w diagnostyce i leczeniu alergii na białka mleka krowiego, „Standardy Medyczne. Pediatria”, 2016, 13, s. 957–965.