Czyrak odbytu to uciążliwe dla pacjenta schorzenie, którego przyczyną jest infekcja. Na częstość zachorowań ma wpływ zachowanie odpowiedniego poziomu higieny okolic odbytu. By nie dopuścić do powstania kolejnych czyraków, ropnia lub nawet ropowicy, ważne jest wczesne rozpoczęcie leczenia.

Zobacz też:

• Czyrak - objawy, leczenie i rozpoznanie czyraka na skórze
• Wyciskanie czyraka – czy jest bezpieczne, jak powstają zmiany i w jaki sposób się je leczy?
• Ból odbytu – jakie są przyczyny, kiedy występuje i jak go leczyć?

Czym jest czyrak odbytu?

Na skórze okolic odbytu znajdują się liczne włosy, których mieszki stanowią dogodne miejsce do rozwoju infekcji. Najczęściej przyczyną są bakterie Gram-dodatnie, a przede wszystkim gronkowce. W zdecydowanej większości przypadków rozpoznawanym czynnikiem chorobotwórczym jest gronkowiec złocisty (w łacińskiej nomenklaturze mikrobiologicznej Staphylococcus aureus). Często spotykane w potocznym języku sformułowania typu „czyrak na odbycie” czy „w odbycie” sugerują, że powstaje on na błonie śluzowej końcowego odcinka przewodu pokarmowego. Nie są to określenia prawidłowe – choroba dotyczy znajdującej się w pobliżu skóry owłosionej.

Namnażanie się bakterii jest ułatwione, gdyż mieszki włosowe to workowate przestrzenie o niewielkim, niemal zamkniętym ujściu. Dzięki temu panują tam warunki dogodne do rozwoju drobnoustrojów: ciepło, znaczna wilgotność, utrudniony odpływ zbierającej się w tych rejonach wydzieliny. Bakterie rozwijają się szybko, korzystając z pożywki, jaką stanowią dla nich zrogowaciałe komórki nabłonka oraz resztki mas kałowych, które często znajdują się na skórze w okolicy odbytu.

Kto narażony jest na powstawanie czyraków odbytu?

Rozwojowi sprzyja znaczne obciążenie skóry związane z długotrwałym siedzeniem (wzmagające rogowacenie i sprzyjające zamykaniu się ujść mieszków), powstawanie niewielkich otarć związanych z noszeniem ciasnej odzieży lub używaniem drażniącego tkanki papieru toaletowego, niewielkie stany zapalne tworzące się na skutek działania bakterii kałowych (głównie Escherichia coli).

Zwiększoną tendencję do powstawania czyraków odbytu mają osoby:

• otyłe, którym trudniej dbać o higienę okolic intymnych;
• chorujące na cukrzycę (podwyższony poziom glukozy we krwi pozwala bakteriom na łatwiejsze czerpanie substancji odżywczych z otoczenia);
• będące nosicielami gronkowca oraz często zapadające na infekcje górnych dróg oddechowych,
• z przewlekłymi schorzeniami skóry, szczególnie powodującymi jej stany zapalne czy przyspieszone rogowacenie.

Objawy czyraka odbytu

Pierwszymi objawami czyraka odbytu są najczęściej dolegliwości bólowe powstające przy dłuższym siedzeniu lub w trakcie oddawania stolca. Chory może wyczuwać guzkowate zgrubienie w okolicy odbytu, które przy dotyku (np. podczas korzystania z papieru toaletowego) jest bolesne. W przypadku bardziej zaawansowanej choroby ból miewa charakter tępy, stały lub pulsujący i może utrudniać siadanie.

W miejscu rozwoju infekcji pojawiają się też inne typowe objawy stanu zapalnego: obrzęk i zaczerwienienie. Skóra jest uwypuklona, napięta, silne czerwona, jej temperatura w porównaniu z otaczającymi tkankami jest podwyższona. W rozwiniętym stadium rozwoju czyraka oglądaniem stwierdza się centralne przejaśnienie, a w miejscu mieszka włosowego pojawia się ropny czop podobny do białawej krosty. Zmiana może osiągać znaczną wielkość, szczególnie w przypadku, gdy pacjent początkowo lekceważy objawy, a do lekarza zgłasza się, gdy utrudniają mu normalne funkcjonowanie albo chorobie towarzyszy ogólne osłabienie lub napady gorączki.

W niektórych przypadkach czyraka odbytu dochodzi do samowyleczenia. Możliwe są dwa mechanizmy tego zjawiska. W pierwszym rozwój bakterii jest relatywnie powolny i siły odpornościowe organizmu są dostateczne, by zwalczyć infekcję. Miejscowy odczyn stopniowo zanika i objawy ustępują. W drugim przypadku do wyleczenia dochodzi dzięki otwarciu się czyraka i wylaniu się zalegającej w zamkniętej przestrzeni treści ropnej czy ropno-krwistej. Takie spontaniczne oczyszczenie się chorego miejsca z dużej ilości mas zapalnych i bakterii pozwala organizmowi na opanowanie procesu chorobowego i na wygojenie rany.

Powikłania czyraka odbytu

Powikłaniami nieleczonych przypadków czyraka odbytu jest powstanie:

• ropnia okołoodbytniczego,
• ropowicy tkanek miękkich (rozlanego ropnego odczynu zapalnego),
• przetoki odbytniczej,
• zbliznowaceń powodujących dolegliwości bólowe i utrudniających wypróżnienie.

Leczenie czyraka odbytu

Czyrak odbytu może być leczony ogólnie antybiotykami, ale podstawowe znaczenie ma terapia miejscowa: nasiadówki poprawiające krążenie i zmniejszające odczyn zapalny, stosowanie maści antybiotykowych i działających objawowo, zapewnienie odpowiedniej higieny i odciążenie chorej okolicy. Jeśli dojdzie do powstania powikłań takich jak ropień czy przetoka okołoodbytnicza, niezbędne może być wykonanie zabiegu chirurgicznego.

Zobacz film: Czym jest czyrak?

Bibliografia:

1. P. Otto, T. Schiedeck, R. Winkler, Proktologia praktyczna, red. pol. A. Dziki, tł. P. Żukrowski, Wrocław 2013.

2. W. Noszczyk, Chirurgia, t. I, Warszawa 2019.