Neurochirurg jest lekarzem, który współpracuje z neurologami zajmującymi się na co dzień diagnostyką symptomów sugerujących choroby układu nerwowego oraz zachowawczym (głównie farmakologicznym) leczeniem rozpoznanych chorób mózgu, narządów zmysłów i nerwów obwodowych. W oparciu o postawione rozpoznania neurochirurg wykonuje zabiegi operacyjne, których celem jest usunięcie przyczyny schorzenia lub uciążliwych objawów.

Przeczytaj też: Jak choruje mózg? 10 najczęściej diagnozowanych chorób

Kim jest neurochirurg?

Neurochirurg to posiadający prawo wykonywania zawodu lekarz, który ukończył specjalizacyjny program szkolenia i zdał egzamin państwowy. Zakres wymaganej do uzyskania tego tytułu wiedzy, a także praktycznych umiejętności i doświadczenia opracowywany jest przez konsultanta krajowego w dziedzinie neurochirurgii oraz zespół specjalistów i ekspertów. Program szkolenia zatwierdza minister zdrowia, a prowadzi je i nadzoruje Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Do zakończenia specjalizacji niezbędna jest też kilkuletnia praktyka na oddziale neurochirurgicznym oraz udokumentowane wykonanie wielu złożonych zabiegów operacyjnych.

Czym zajmuje się neurochirurg?

Neurochirurg koncentruje się przede wszystkim na operacyjnym usuwaniu przyczyn schorzeń neurologicznych. Jego działanie nie obejmuje jednak wyłącznie pracy na bloku operacyjnym. Musi mieć umiejętności pozwalające na wszechstronne badanie pacjentów, stawianie rozpoznań czy określanie zakresu choroby, a także posiadać doświadczenie umożliwiające ocenę wyników badań obrazowych, takich jak np.:

• angiografia,
• tomografia komputerowa (CT),
• rezonans magnetyczny (NMR, MRI),
• badania ultrasonograficzne (w tym również naczyniowe z użyciem przystawki Dopplera).

Niezbędna jest też umiejętność oceny funkcjonowania mózgu i nerwów obwodowych na podstawie badań elektrofizjologicznych (np. elektroencefalogramu – EEG, badania potencjałów wywołanych, elektromiogramu – zapisu czynności elektrycznej w obrębie mięśni). Pacjenci oddziałów neurochirurgicznych często są w ciężkim stanie ogólnym ze względu na chorobę podstawową, przebyty uraz czy rozległy zabieg wykonany na mózgu. Z tego powodu neurochirurg musi mieć też rozległą wiedzę z zakresu zaawansowanego ratownictwa, intensywnej opieki medycznej, farmakoterapii i żywienia pozajelitowego. Po operacji chorzy zwykle wymagają rehabilitacji, której cel i możliwy ze względu na chorobę zakres powinien w sposób fachowy określić specjalista wykonujący zabieg i prowadzący chorego.

Co leczy neurochirurg?

Neurochirurgia zajmuje się leczeniem chorób o różnej etiologii i lokalizacji. W obrębie ośrodkowego układu nerwowego najczęstszymi schorzeniami poddawanymi terapii są:

• nowotwory złośliwe (niekiedy łagodne) mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych,
• choroby naczyniowe (np. tętniaki),
• krwawienia (zarówno pourazowe, jak i wynikające z przyczyn wewnętrznych),
• wodogłowie (poprzez odtwarzanie dróg odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego lub usuwanie zmian powodujących utrudnienie jego odpływu).

Domeną neurochirurga są również operacje wykonywane w obrębie obwodowego układu nerwowego. Najczęstszymi jednostkami chorobowymi są zespoły porażenne i bólowe w przebiegu tzw. dyskopatii, czyli chorób przebiegających z przemieszczeniem jąder miażdżystych krążków międzykręgowych i uciskiem na korzenie nerwów rdzeniowych. Operacje te wymagają odbarczenia kanału kręgowego (zlikwidowania ucisku) oraz stabilizacji kręgosłupa lub odtworzenia jego prawidłowego przebiegu.

Bardzo duże znaczenie ma leczenie chorych z pourazowymi uszkodzeniami rdzenia kręgowego (wiążącymi się z porażeniem poprzecznym dwu- lub czterokończynowym). Po ciężkich urazach częstym zabiegiem jest rekonstrukcja (odtworzenie przebiegu) nerwów obwodowych.

Jakie ostre stany leczy neurochirurg?

Zabiegi neurochirurgiczne często wykonywane są z powodu bezpośredniego zagrożenia życia chorego. Mózg znajduje się w zamkniętej przestrzeni o stałej objętości. W obrębie czaszki może dojść do uszkodzenia i zagłębienia jej kości. Pęknięcie naczynia czy tętniaka prowadzi do krwawienia. Wskutek tępego urazu może powstać silny obrzęk czy stłuczenie mózgu. Uciskany lub powiększony wskutek takich zdarzeń mózg ma tendencję do częściowego przemieszczania się w obrębie czaszki bądź do wklinowywania się do otworu wielkiego jej podstawy. Może doprowadzić do ustania kluczowych dla życia funkcji i np. do zatrzymania oddechu.

Dodatkowym czynnikiem zwiększającym odpowiedzialność neurochirurga jest fakt, że tkanka nerwowa najszybciej reaguje na niedotlenienie i brak substancji odżywczych. Jej obumarcie jest możliwe już po 3–4 minutach braku odpowiedniego ukrwienia. Dlatego prawidłowe postępowanie przed zabiegiem, szybka operacja wykonana przez neurochirurga i kompleksowa, intensywna opieka medyczna w późniejszym okresie mogą uratować choremu życie.

Przeczytaj też: Co jeść i pić, by mózg dobrze pracował?

Bibliografia:

• Program specjalizacji w dziedzinie neurochirurgii, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, https://www.cmkp.edu.pl/wp-content/uploads/akredytacja2018/0717-program-1.pdf, [dostęp: 03.07.2019].
• A. Prusiński, Neurologia praktyczna, Warszawa 2011.
  
  Zobacz też film: Czarodziej neurochirurgii