Hydrokoloidy są wysokocząsteczkowymi biopolimerami, które pełnią rolę dodatków do żywności o właściwościach zagęszczających, żelujących, stabilizujących. Wykorzystywane są też w przemyśle farmaceutycznym do produkcji preparatów na trudno gojące się rany. Mogą być pochodzenia naturalnego, syntetycznego.

Czym są hydrokoloidy?

Hydrokoloidy to spolimeryzowane, wielkocząsteczkowe, hydrofilowe substancje o charakterze polisacharydowym lub białkowym. Naturalne hydrokoloidy mogą być:

• pochodzenia zwierzęcego, jak żelatyna,

• pochodzenia mikrobiologicznego, jak guma ksantanowa (E415) czy guma gellan (E418),

• ekstraktami roślinnymi, jak pektyny (E440), skrobia, celuloza (E460),

• ekstraktami z nasion lub bulw, jak guma guar (E412), guma tara (E417), mączka chleba świętojańskiego (E410), guma konjac (E425),

• ekstraktami z wodorostów, jak agar (E406), karageny (E407), alginiany (E401–404),

• wydzielinami roślinnymi, jak guma arabska (E414), guma karaya (E416), guma tragakantowa (E413).

Wyróżnia się także hydrokoloidy naturalne modyfikowane metodami chemicznymi i fizycznymi oraz syntetyczne. Do surowców modyfikowanych zalicza się pektynę amidowaną, pochodne celulozy, skrobie modyfikowane. Z kolei wśród syntetycznych hydrokoloidów najbardziej znane to polialkohol winylowy, poliwinylopirolidon, kwas poliakrylowy.

Czy dodatki do żywności są szkodliwe? Dowiesz się tego z filmu:

Hydrokoloidy w przemyśle spożywczym

Hydrokoloidy pełnią rolę dodatków do żywności o rozmaitych funkcjach. Przede wszystkim podkreśla się ich zdolność do zatrzymywania wody w produktach żywnościowych. Wybrane hydrokoloidy zwiększają lepkość produktów lub są stabilizatorem pian, układów dyspersyjnych czy emulsji. Dodatkowo mogą być zagęstnikami, emulgatorami, substancjami żelującymi, klarującymi, hamującymi tworzenie kryształów lodu i cukru. Większość z hydrokoloidów występujących w żywności jest polisacharydami. Dodatkowo coraz częściej wykorzystywane są mieszaniny hydrokoloidów. Zastosowanie ich w miejsce pojedynczych pozwala na uzyskanie nowych właściwości funkcjonalnych.

Hydrokoloidy dodaje się do wyrobów cukierniczych i ciastkarskich, garmażeryjnych, mięsnych, koncentratów spożywczych, przetworów mlecznych. Są składnikami m.in. budyniów, kisieli, zup i sosów w proszku, galaretek, dżemów, lodów, pieczywa, jogurtów, ketchupu, majonezu. Hydrokoloidów używa się również w produkcji folii i powłok jadalnych, które oddzielają żywność od otoczenia np. osłonki do kiełbas.

Hydrokoloidy w lecznictwie

Hydrokoloidy zrewolucjonizowały proces leczenia trudno gojących się ran. Opatrunki hydrokoloidowe lub żel hydrokoloidowy na odleżyny doskonale sprawdzą się na odparzenia, owrzodzenia, oparzenia pierwszego i drugiego stopnia czy rany pooperacyjne. Preparaty te tworzą wilgotne środowisko, które wspomaga autolizę (proces trawienia) tkanek martwiczych. W konsekwencji tego następuje oczyszczenie rany z martwicy i pobudzenie procesu ziarninowania. Obniżają pH rany, przez co hamują rozwój bakterii w jej obrębie. Środki te nie przylepiają się do powierzchni rany, przez co ich zdejmowanie nie jest bolesne i nie uszkadza nowo powstałej tkanki.

Preparatów nie zaleca się jednak stosować w okolicy oczu, błon śluzowych, powiek. Przeciwwskazania dotyczą też ran kiłowych, grzybiczych, gruźliczych, ukąszeń i oparzeń powyżej drugiego stopnia. Na korzyść hydrokoloidów przemawia ich niska cena i wysoka kompatybilność z lekami, nietoksyczność, biodegradowalność, niealergizujący charakter.

Jak zacząć jeść naprawdę zdrowo i smacznie? Dowiesz się tego z filmu:

Jak stosować żel i opatrunek hydrokoloidowy?

Zanim zastosuje się owe preparaty, należy dokładnie przemyć ranę i osuszyć zdrową skórę wokół niej. Żel wprowadza się bezpośrednio do rany do poziomu otaczającej skóry, lecz nie wyżej. Następnie ranę pokrywa się opatrunkiem. Żel usuwa się przy użyciu fizjologicznego roztworu soli. Opatrunki mogą być różnego kształtu i rozmiaru, lecz wszystkie opierają się na tej samej zasadzie działania. Ich wewnętrzna warstwa w wyniku kontaktu z wydzieliną z rany tworzy żel zapewniający optymalne warunki gojenia. Z kolei zewnętrzna jest nieprzepuszczalna dla wody i bakterii, przy czym nie upośledza wymiany gazowej między raną a środowiskiem zewnętrznym.

Częstotliwość zmiany preparatów determinowana jest przede wszystkim intensywnością wysięku z rany. Zmiana powinna nastąpić nie rzadziej niż co 3 dni w przypadku wilgotnych ran martwiczych lub raz na tydzień przy ranach ziarninujących. Należy zaznaczyć, że ze względu na wilgotne środowisko rana w ciągu kilku pierwszych dni stosowania preparatu może wydawać się większa.

Hydrokoloidy a odchudzanie

Niektóre hydrokoloidy polisacharydowe pełnią funkcję błonnika pokarmowego i usprawniają proces przemiany materii, co wykorzystane zostało w produkcji suplementów diety wspomagających proces odchudzania. Hydrokoloidy mogą być też używane jako składniki żywności specjalnego przeznaczenia. Produkowana przy ich wykorzystaniu żywność funkcjonalna stwarza szybkie uczucie sytości, zwiększa objętość treści pokarmowej przez wiązanie wody, przedłuża drogi resorpcji składników pokarmowych.

Bibliografia:

1. Kurpiewska J., Liwkowicz J., Hydrofilowe środki ochrony skóry – nowe rozwiązania, „Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka”, 2006, 12, s. 20–23.

2. Pluta J., Karolewicz B., Hydrożele: właściwości i zastosowanie w technologii postaci leku. II. Możliwości zastosowania hydrożeli jako nośników substancji leczniczej, „Polimery w Medycynie”, 2004, 3, s. 6381.

3. Szkiler E., Poradnik pielęgnacji ran przewlekłych, Warszawa, Evereth, 2014.

4. Świderski F., Waszkiewicz–Robak B., Hydrokoloidy – substancje dodatkowe i składniki żywności specjalnego przeznaczenia, „Przemysł Spożywczy”, 2001, 55(3), s. 12–16.

5. Pilarska A. A., Gawałek J., Hydrokoloidy – substancje stabilizujące żywność. Funkcje, modyfikacje i uwarunkowania prawne. Cz. I, „Przemysł Spożywczy”, 2013, 70(3), s. 36–39.