Nerw udowy może podlegać rozmaitym uszkodzeniom. Do najczęstszych patologii należą neuropatie uciskowe, które mogą się rozwinąć w przebiegu innych schorzeń. Osoby z uszkodzeniem nerwu udowego wymagają długotrwałej rehabilitacji. Stosowane są wobec nich zwłaszcza ćwiczenia i zabiegi fizykoterapii, a głównie leczenie ciepłem. W wyniku uszkodzenia nerwu udowego pojawiają się problemy z chodzeniem.

Czym jest nerw udowy?

Nerw udowy to największy nerw splotu lędźwiowego, powstałego z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych od L2 do L4 i częściowo L5. W przebiegu nerwu udowego wyróżnia się 4 odcinki: lędźwiowy, biodrowy, pachwinowy i udowy.

Nerw udowy zaopatruje ruchowo mięsień lędźwiowo-biodrowy, krawiecki i czworogłowy uda. Czuciowo unerwia skórę przednio-przyśrodkowej powierzchni uda, wewnętrzną stronę podudzia i stopy.

Co powoduje uszkodzenie nerwu udowego?

Za uszkodzenie nerwu udowego mogą odpowiadać guzy rozwijające się w obrębie miednicy i zranienia. Do porażenia nerwu udowego dochodzi podczas wypadków komunikacyjnych lub w przebiegu niektórych chorób, np. cukrzycy.

Nerw udowy może być poddany przewlekłemu uciskowi na poziomie więzadła pachwinowego. Może być on spowodowany m.in. przez: przerost, zapalenie, obecność krwiaków, zmian rozrostowych i pourazowych oraz zapalenia kaletki biodrowo-pachwinowej. Inną lokalizacją ucisku jest rynna mięśnia biodrowo-lędźwiowego otoczona sztywną powięzią. Nagłą neuropatią udową objawia się krwawienie do przestrzeni zaotrzewnowej będące powikłaniem leczenia przeciwzakrzepowego.

Nerw udowy – objawy uszkodzenia

Uszkodzenie nerwu udowego przebiega z osłabieniem czynności zginania uda i uniemożliwieniem prostowania podudzia. Dochodzi do dysfunkcji mięśnia czworogłowego uda i lędźwiowo-biodrowego. Chorzy skarżą się na bardzo duże problemy z chodzeniem, wchodzeniem po schodach i wstawaniem z krzesła. Niekiedy poruszają się z wykorzystaniem chodzika lub zakładają stabilizujące szyny na nogę. Mogą wystąpić parestezje, czyli nieprzyjemne odczucia typu mrowienie lub drętwienie. Może dojść do zaniku włókien mięśnia czworogłowego i zniesienia odruchu kolanowego.

Nerw udowy – objaw Mackiewicza

Charakterystycznym objawem uszkodzenia nerwu udowego jest tzw. objaw Mackiewicza, który w nomenklaturze medycznej określany jest jako objaw rozciągowy nerwu udowego. Opisał go polski neurolog i neuropatolog Jakub Mackiewicz. Uważa się go za dodatni, jeśli u badanego znajdującego się w pozycji leżącej na brzuchu bierne zginanie przez badającego kończyny dolnej w stawie kolanowym powoduje ból na przedniej powierzchni uda.

Leczenie uszkodzonego nerwu udowego

Leczenie uszkodzonego nerwu udowego opiera się początkowo na oszczędzającym trybie życia. Następnie stopniowo wprowadza się ćwiczenia, które są dobierane indywidualnie. Podczas ich wykonywania dochodzi do rozciągnięcia mięśnia czworogłowego uda prostującego staw kolanowy i mięśnia biodrowo-lędźwiowego zginającego biodro. Przykładowe ćwiczenia to: przysiad przy ścianie, wyprost w stawie kolanowym, z taśmą Thera-Band, zgięcie w stawie biodrowym, wyprost w stawie kolanowym, zgięcie podeszwowe stopy i zgięcie w stawie biodrowym z piłką.

Na uszkodzenie nerwu udowego zaleca się zabiegi ciepłolecznicze. Zastosowanie mają laser, okłady z parafiny i borowiny oraz światło podczerwone. Ciepło przyspiesza procesy regeneracyjne i poprawia ukrwienie. Ponadto pomocne są kąpiele wirowe, zwane masażem wirowym, które stanowią formę łagodnego masażu skojarzonego z ciepłem. Masaż wykonuje się poprzez działanie wirującej wody na zanurzoną w niej kończynę. Przyczynia się on do poprawienia trofiki tkanek, działa pobudzająco na receptory czucia powierzchniowego i zmniejsza napięcie mięśni. Można też zastosować jonoforezę, która polega na wprowadzeniu substancji aktywnych do głębszych warstw skóry siłami pola elektrycznego, i interferencję, określaną inaczej prądami Nemeca,

Choremu można podawać leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i środki blokujące działanie enzymu cholinoesterazy. Leczenie chirurgiczne podejmuje się w najcięższych przypadkach.

Czym jest neuromobilizacja nerwu udowego?

Neuromobilizacja nerwu udowego to metoda terapeutyczna zaliczana do leczenia zachowawczego tkanki nerwowej. Najbardziej znana jest metoda Butlera, która pozwala na badanie i likwidację zaburzeń przesuwalności tkanki nerwowej w odniesieniu do innych tkanek.

Czym jest blokada nerwu udowego?

Blokada nerwu udowego polega na podaniu środka znieczulenia miejscowego w okolicę nerwu udowego w pachwinie, bezpośrednio pod powięź biodrową. Blokadę wykonuje się na poziomie powyżej odejścia tętnicy głębokiej uda. Zabieg przeprowadza się pod kontrolą USG, a pacjent musi leżeć na plecach.

Procedura wiąże się z ryzykiem powstania powikłań, takich jak: reakcja toksyczna na środek miejscowo znieczulający, infekcje, krwiak w miejscu wkłucia i zaburzenia neurologiczne wynikające z mechanicznego uszkodzenia nerwu.

Kiedy wykonuje się blokadę nerwu udowego?

Blokada nerwu udowego ma zastosowanie m.in. w przypadku:

• operacji rzepki, w przyśrodkowej części podudzia, zerwanego przyczepu mięśnia czworogłowego do rzepki;
  
• powierzchownych zabiegów operacyjnych w przednio-przyśrodkowej okolicy uda;
  
• zakładania wyciągu stabilizacyjnego przy złamaniach kości udowej;
  
• leczenia bólu po operacji wymiany stawu kolanowego i po zabiegach artroskopowych;
  
• pobierania przeszczepów skórnych z przedniej okolicy uda.
  

Bibliografia:

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka tom V, Warszawa, PZWL, 2008.

2. Kowalska B., Sudoł‑Szopińska I., Ocena ultrasonograficzna wybranych patologii nerwów obwodowych. Część II: Neuropatie uciskowe kończyny dolnej, „Journal of Ultrasonography”, 2012, 12, s. 463–471.

3. Kozubski W., Liberski P.P., Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa, PZWL, 2006.

4. Żyżniewska-Banaszak E., Mosiejczuk H., Cichocki P., Fizjoterapia i odnowa biologiczna – czy dla wszystkich?, „Annales Academiae Medicae Stetinensis”, 2010, 56(3), s. 113–120.

5. Krause M.L., Post J.A., 73-letnia kobieta z bólem przedniej części uda, „Mayo Clinic Proceedings”, 2011, 86(4), s. e21-e24.