Kalcytriol stosowany jest w celu uzupełnienia niedoborów witaminy D w organizmie, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu kostnego. Możliwe jest jego suplementowanie dzięki preparatom w postaci kapsułek. Badacze wskazują na możliwość wykorzystania go w terapii chorób w typie autoagresji immunologicznej. Stwierdzono też pozytywny wpływ kalcytriolu w terapii łuszczycy. W tym przypadku substancja ta zawarta jest w maści.

Czym jest kalcytriol?

Kalcytriol (z łac. Calcitriolum, wzór sumaryczny C27H44O3) to organiczny związek chemiczny będący aktywną formą witaminy D3. W literaturze przedmiotu spotykana jest nazwa 1,25-dihydroksycholekalcyferol (symbol chemiczny: 1,25(OH)2D3). Jego identyfikacji w 1971 roku dokonał Michael F. Holick. Kalcytriol ma postać białego lub niemalże białego kryształu, który jest praktycznie nierozpuszczalny w wodzie, za to łatwo w innych rozpuszczalnikach, w tym w etanolu. W ludzkim organizmie podlega metabolizmowi nerkowemu i wydalany jest z kałem.

Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o układzie kostnym człowieka:

Kalcytriol w klasyfikacji ATC

W „Klasyfikacji anatomiczno-terapeutyczno-chemicznej” (ATC), która porządkuje wykorzystywane w medycynie środki, kalcytriol przyporządkowany został do dwóch kategorii:

• Grupy anatomicznej A („Przewód pokarmowy i metabolizm”), podgrupy terapeutycznej 11 („Witaminy”), podgrupy farmakologicznej C – „Witaminy A i D (włącznie z preparatami zawierającymi obydwie witaminy)”, podgrupy chemicznej C („Witamina D i jej analogi”) i substancji chemicznej 04, tj. kalcytriol. W ostateczności substancja uzyskała symbol: A11 CC04;

• Grupy anatomicznej D („Dermatologia”), podgrupy terapeutycznej 05 („Leki przeciwłuszczycowe”), podgrupy farmakologicznej A („Leki przeciwłuszczycowe do stosowania zewnętrznego”), podgrupy chemicznej X („Inne”) i substancji chemicznej 03 (kalcytriol). Związek uzyskał zatem symbol: D05 AX03.

Zastosowanie kalcytriolu w lecznictwie

Kalcytriol odgrywa ważną rolę w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Warunkuje odpowiednie stężenie jonów wapnia i jonów fosforanowych w płynie pozakomórkowym. Podstawowe narządy docelowe działania kalcytriolu to jelito, kości i nerki. Podawanie leków z kalcytriolem wskazane jest osobom zmagającym się z niewydolnością nerek i dializowanym. Intensyfikuje absorpcję zwrotną (wchłanianie zwrotne) wapnia i fosforanów w kanalikach nerkowych. Dodatkowo lek z kalcytriolem hamuje wydzielanie parathormonów (PTH), wzmaga resorpcję kości, a w konsekwencji przyspiesza ich przebudowę. Kalcytriol to składnik preparatów stosowanych w krzywicy, hipokalcemii czy osteoporozie.

Ze względu na wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego i udział w procesach nadzorujących proliferację i różnicowanie komórek kalcytriol może być stosowany w leczeniu wielu chorób. Szczególnie tych, w których upośledzona jest równowaga między proliferacją, różnicowaniem a apoptozą komórek, jak rak gruczołu piersiowego, głowy i szyi, gruczołu krokowego, jelita grubego. Działanie antyproliferacyjne kalcytriolu skutecznie hamuje nadmierne namnażanie się komórek naskórka, stąd związek znalazł zastosowanie w leczeniu łuszczycy.

Główne efekty niedoboru kalcytriolu w organizmie

Konsekwencją niedostatecznej ilości kalcytriolu w organizmie jest zaburzenie metabolizmu kostnego, przejawiające się w postaci osteomalacji. Stan ten charakteryzuje się zmniejszeniem gęstości kości, co w konsekwencji podnosi ryzyko ich złamań. Chorzy wskazują na bóle kości i zaburzenia chodu (tzw. kaczy chód). Następuje osłabienie mięśni szkieletowych. Dojść może do skrzywienia kręgosłupa, przewlekłej hipofosfatemii (stanu obniżonego stężenia fosforanów) czy hipokalcemii (stanu obniżonego poziomu wapnia).

Które produkty zawierają najwięcej wapnia? Dowiesz się tego z filmu:

Niedobór kalcytriolu w organizmie predysponuje do wtórnej nadczynności przytarczyc, czyli stanu stan nadmiernego wydzielania PTH, tj. parathormonu odpowiedzialnego za regulację hormonalnej gospodarki wapniowo-fosforanowej. W konsekwencji stężenie wapnia we krwi rośnie, kosztem tego zgromadzonego w kościach. Stan ten objawia się zaburzeniem rytmu pracy serca, wymiotami, osteoporozą (postępującym ubytkiem masy kostnej, który prowadzi do osłabienia struktury przestrzennej kości i wzrostu ryzyka złamań).

Kalcytriol – preparaty

Kalcytriol dostępny jest w preparatach w postaci kapsułek stosowanych doustnie. Na rynku farmaceutycznym występuje też jako maść stosowana w dermatologii w leczeniu zmian łuszczycowych.

Działania niepożądane kalcytriolu

Stosowanie kalcytriolu wiąże się z pewnymi działaniami niepożądanymi, stąd rośnie popularność jego analogów. Wśród możliwych skutków ubocznych wymienia się m.in.: osłabienie, bezsenność, ból głowy i mięśni, mdłości, wymioty, zaparcia, suchość błony śluzowej jamy ustnej, wielomocz, wzmożone pragnienie, metaliczny smak w ustach, świąd, wzrost poziomu cholesterolu, zwapnienia tkanek, zwiększone ciśnienie krwi, kamicę nerkową.

Bibliografia:

1. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M. Wpływ witaminy D na organizm człowieka, Med Rodz 2015; 2(18): 61-66.