Fobia wiąże się z wystąpieniem intensywnego lęku w określonych sytuacjach i kontaktach z konkretnymi przedmiotami oraz dążeniem do unikania bodźców lękotwórczych. Jednym z jej rodzajów jest atelofobia. Może ona dawać objawy somatyczne, behawioralne i emocjonalne. W negatywny sposób wpływa na relacje interpersonalne.

Co to jest atelofobia?

Fobia to rodzaj zaburzenia nerwicowego, którego charakterystyczną cechą jest odczuwanie nadmiernego, irracjonalnego lęku w związku z określonymi zjawiskami, przedmiotami, sytuacjami. Fobie uważa się za najczęściej występujące zaburzenia psychiczne.

Termin atelofobia pochodzi z języka greckiego od słów ατελής, atelès, co oznacza „niedoskonały”, „niekompletny” oraz φόβος, phobos, czyli „strach”, „lęk”. Atelofobia mylona może być zaburzeniami psychicznymi odnoszącymi się do osobowości obsesyjnej i perfekcyjnej.

Atelofobia to rodzaj specyficznej fobii, która przejawia się lękiem przed niedoskonałością, byciem niewystarczająco dobrym, nieperfekcyjnym. Chorzy żyją w przekonaniu, że są niedoskonali, niekompletni, że rozczarowują, zawodzą. Może przybierać różne postacie np. lęku przed wykonywaniem prozaicznych czynności typu pisanie, czytanie, jedzenie, kiedy jest się obserwowanym przez inną osobę bądź nienagannego wykonywania konkretnej czynności, do której przywiązuje się szczególną wagę.

Chory nieustannie próbuje udoskonalać, powtarzać, ulepszać coś, co jest już zostało wysoko ocenione przez osoby z otoczenia. Przez to traci wiele czasu. Ciągle porównuje się do jakiś wzorców i poddaje ocenie swoje postępowanie. Niekiedy stawia wysokie wymagania nie tylko sobie, ale i innym. Może to spowodować poważne trudności w relacjach społecznych.

Przyczyny atelofobii

Na rozwój atelofobii narażone są zwłaszcza osoby, które doświadczyły w przeszłości jakiś przykrych, dramatycznych wydarzeń zmniejszających ich pewność siebie i samoocenę. Uzyskały one w dzieciństwie nieprawidłowe wzory postępowania i zachowania charakteryzujące się samozaparciem, sztywnością, dążeniem do doskonałości, naznaczone obsesją, nietolerancją niedoskonałości.

Fobia ta może być wywołana koniecznością udowodnienia, że jest się lepszym, ciągłym konkurowaniem z kimś w świecie, stawianiem wysokich wymagań, wykazywaniem produktywności, wydajności, efektywności, proaktywności. Nie bez znaczenia są również skłonności genetyczne. Dodatkowo doświadczenia, w których nieosiągnięcie wystarczająco dobrego rezultatu wiązało się z poważnymi konsekwencjami, przez co teraz pojawia się obawa, że brak doskonałości będzie skutkował podobnie.

Jakie są objawy atelofobii?

Lęk towarzyszący atelofobii jest stanem psychofizjologicznym. Charakteryzuje się uczuciem zagrożenia i bezradności z towarzyszącymi objawami somatycznymi, które wywołane są stymulacją układu wegetatywnego. Nasilenie symptomów tej fobii różni się w zależności od chorego. Atelofobia objawiać się może: dusznością, suchością w jamie ustnej, bólem w klatce piersiowej, kołataniem serca, brakiem łaknienia, bólem brzucha, napięciem mięśni, nudnościami, osłabieniem fizycznym, bólem i zawrotami głowy, poceniem się, drżeniem, odrętwieniem. Dodatkowo uczuciem nierealności, oddzielenia od siebie, pesymistycznym spojrzeniem, gniewem, smutkiem, poczuciem winy, zanikiem zdolności odczuwania przyjemności (anhedonia), stanem podwyższonego napięcia, poirytowaniem, krytycyzmem wobec wszystkiego, co się mówi lub robi.

Na czym polega leczenie atelofobii?

Leczenie atelofobii opiera się przede wszystkim na psychoterapii. Dla osiągnięcia sukcesu terapeutycznego konieczny jest czas, oparta na zaufaniu relacja z chorym, poważne traktowanie jego lęków, udzielenie mu szczegółowych informacji na temat zaburzeń lękowych czy możliwych form leczenia.

Najczęściej wybieraną metodą jest terapia poznawczo-behawioralna. Specjalista posługuje się m.in. poznawczymi technikami relaksacji i opartymi na ekspozycji. Ekspozycja oznacza świadome, celowe, planowane narażenie na źródło lęku, by oduczyć się reakcji lękowej, nauczyć się adaptacyjnych reakcji, oswoić lęk. Jej formą jest desensytyzacja inaczej odwrażliwianie, która polega na zmniejszaniu nasilenia reakcji lękowej przez konstruowanie sytuacji, w których chory w wyobraźni lub rzeczywistości konfrontuje się ze złagodzoną wersją swoich doświadczeń.

Skupia się na uczeniu uzyskiwania stanu emocjonalnej relaksacji w obecności czynnika wywołującego lęk. Systematyczna desensytyzacja przeprowadzana jest etapowo: trening rozluźniania, hierarchia lęku, oduczanie się lęków. Inną stosowaną techniką jest przeformułowanie poznawcze, które polega na zastępowaniu dotychczasowych niefunkcjonalnych przekonań nowymi służącymi danej osobie. Po zweryfikowaniu wzorców myślenia zastępuje się te błędne bardziej efektywnymi. Niekiedy konieczna okazuje się farmakoterapia.

Zobacz film: Fobie

Bibliografia:

1. K. Sokołowska, LĘK jak ostatecznie uwolnić się od niego, Studio Astropsychologii, Białystok 2018.

2. M. Seligman, E. Walker, D. Rosenhan, Psychopatologia, Zysk i S-ka, Warszawa 2001.

3. A. Kacprzyk-Straszak, A. Pawlak, K. Kucharczyk, Zaburzenia lękowe – rzeczywistość obok nas, [w:] S. Cader, S. Ciupka, Beskidzkie dziedzictwo 5, Wydawnictwo Scriptum, Łodygowice 2017, s. 95–113.

4. J. I. Capafóns, Tratamientos psicológicos eficaces para las fobias específicas, [w:] „Psicothema”, 2001, 13(3), s. 447–452.