Antropofobia to zaburzenie polegające na odczuwaniu lęku w związku z obecnością ludzi. Schorzenie poważnie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Niekiedy uniemożliwia znalezienie pracy czy podjęcie nauki. Napady strachu przejawiać się mogą zaczerwieniem skóry, drżeniem rąk, dusznością, potliwością, bólem brzucha i nudnościami. Antropofobii często towarzyszy napięcie psychiczne, rozdrażnienie, nieumiejętność odpoczywania. Leczenie opiera się głównie na terapii poznawczo-behawioralnej.

Co to znaczy fobia? Czym jest antropofobia?

Co to jest fobia? Określenie to definiuje się jako zaburzenie nerwicowe charakteryzujące się uporczywym lękiem przed konkretnymi przedmiotami, zjawiskami, sytuacjami. Konsekwencją jest podejmowanie ciągłych prób unikania ich. Istnieje wiele rozmaitych fobii, które w znaczący sposób utrudniają codzienne funkcjonowanie. Jedną z nich jest antropofobia, którą tłumaczy się jako strach przed ludźmi. Termin ten pochodzi z greki od słów anthropos, które oznacza „człowiek" i fobos – „strach”, „lęk”. Niegdyś przypadłość ta określana była jako lęk pustelniczy. Przyczyny powstania antropofobii nie są do końca poznane. Wśród czynników odpowiadających za to zaburzenie wymienia się m.in.: przykre przeszłe doświadczenia i wydarzenia, zachowania wyuczone, wpływ środowiska, zmiany w funkcjonowaniu mózgu oraz uwarunkowania genetyczne.

Antropofobia a fobia społeczna

Antropofobia jest jednym z rodzajów fobii społecznej, którą tłumaczy się jako strach w związku z odrzuceniem, ośmieszeniem, oceną innych ludzi. Zaburzenie to związane jest z intensywnym lękiem przed relacjami interpersonalnymi, nawiązaniem kontaktu społecznego. W odróżnieniu od fobii społecznej antropofobia oznacza strach przed ludźmi w ogóle, lękowe wyobcowanie i izolacjonizm. Stąd też chorzy unikają jakiegokolwiek kontaktu z drugim człowiekiem, mimo że obcowanie z nim nie wiązałoby się w rzeczywistości z żadnym niebezpieczeństwem. Zazwyczaj zdają sobie sprawę ze swoich irracjonalnych lęków, mimo to jednak nie potrafią ich kontrolować i zapanować nad nimi.

Co może być źródłem lęku w antropofobii?

Dla osoby chorej na antropofobię lęk wywołać mogą wszelkie spotkania z innym człowiekiem. Problem nasila się zwłaszcza w sytuacji publicznych wystąpień, przebywania w miejscach publicznych, wygłaszania przemówień, umawiania się na randki. W skrajnych przypadkach chory zamyka się w domu i całkowicie rezygnuje z kontaktów międzyludzkich. Fobia objawiać się będzie przy każdej przechodzącej osobie, niezależnie od jej wyglądu, wieku, płci czy statusu społecznego. Niekiedy nawet lęk jest na tyle silny, że ogranicza relacje z członkami rodziny. To zaburzenie skłania chorego do prowadzenia zamkniętego, a nawet samotniczego życia. W konsekwencji staje się aspołeczny.

Antropofobia w klasyfikacji ICD-10

Antropofobia w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (z ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) przyporządkowana została w następujący sposób:

• F – Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania,
• 40 – Zaburzenia lękowe w postaci fobii,
• 1 – Fobie społeczne, w tym antropofobia.

Stąd też jej oznaczenie w ICD-10 ma postać F40.1.

Na czym polega leczenie antropofobii?

W leczeniu antropofobii szczególne miejsce zajmuje terapia poznawczo-behawioralna. Stosowana jest psychoedukacja, techniki desensytyzacji (stopniowej konfrontacji z sytuacją wywołującą lęk dążącej do jego przełamania, uczenia się swobodnej reakcji na stresogenną sytuację społeczną), modelowanie (nabywanie nowych zachowań), relaksacja, restrukturyzacja poznawcza (zmiana sposobu myślenia o sobie i innych).

W ramach terapii specjalista przedstawia choremu ogólny mechanizm powstawania reakcji lękowych i opracowuje taki model indywidualnie dla niego. Podejmowane są eksperymenty behawioralne np.: stosowanie i celowe porzucanie zachowań zabezpieczających oraz analiza skutków tych zachowań. Specjalista pracuje z chorym nad modyfikacją negatywnych wspomnień, starając się skierować jego myśli na obiektywne zdarzenia. Celem terapii jest rozpoznanie, weryfikacja i przeformułowanie niepoprawnych przekonań, opinii, myśli i zmiana zachowań.

Pomocna okazuje się też terapia skoncentrowana na rozwiązaniach. Choremu mogą zostać przypisane leki łagodzące stany lękowe. Przeważnie są to środki z grupy SSRI (np. paroksetyna, sertralina czy fluwoksamina). Decyzje o wprowadzeniu farmakoterapii określa lekarz, dostosowując zalecenia indywidualnie dla konkretnego pacjenta. Z czasem można wziąć udział w treningu lub warsztatach na temat kontaktów społecznych, komunikacji interpersonalnej czy radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Czas trwania leczenia jest różny w zależności od konkretnego przypadku. Pomoc można uzyskać np. w poradni leczenia nerwic czy poradni zdrowia psychicznego.

Zobacz film: Fobie

Bibliografia:

1. A. T. Beck, D. A. Clark, ZABURZENIA LĘKOWE Podręcznik z ćwiczeniami opartymi na terapii poznawczo-behawioralnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018.

2. E. Bourne, LĘK I FOBIA. Praktyczny podręcznik dla osób z zaburzeniami lękowymi, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.

3. A. Nitka-Siemińska, Zaburzenia lękowe – charakterystyka i zasady leczenia, [w:] „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2014, 8(1), s. 37–43.