: Zakażenie bakterią Shigella to spory problem zdrowotny krajów rozwijających się, w których warunki sanitarne pozostają nadal w dużym stopniu na niskim poziomie. W Europie stwierdza się sporadyczne przypadki czerwonki, której leczenie opiera się na dietoterapii i antybiotykoterapii. Praca przewodu pokarmowego wraca do normy w ciągu kilku tygodni od zakończenia leczenia. W tym czasie wskazana jest łatwostrawna dieta.

Shigella – co to jest?

Shigella to rodzaj Gram-ujemnych bakterii, które zaliczane są do rodziny Enterobacteriaceae. Po raz pierwszy wyizolowane i opisane zostały w 1897 roku przez Kiyoshiego Shigę – japońskiego mikrobiologa. Shigella to nieporuszające się, nieurzęsione, względnie beztlenowe (typ anaerobu fakultatywnego) pałeczki. W obrębie tego rodzaju wyodrębniono cztery serogrupy: Shigella dysenteriae (A), Shigella flexneri (B), Shigella boydi (C) i Shigella sonnei (D).

Za co odpowiada Shigella?

Bakterie te wywołują chorobę o nazwie czerwonka, która jest rodzajem zatrucia pokarmowego. Alternatywnie nazywa się ją dyzenterią lub szigelozą. Do jej powstania wystarcza spożycie 100 bakterii. Zakażenie ogranicza się zazwyczaj do tkanki podśluzowej i błony śluzowej okrężnicy, która jest największą częścią jelita grubego. Najczęściej za rozwój choroby w Azji i Afryce odpowiada zakażenie Shigella flexneri, z kolei na terenie Europy Shigella sonnei.

Zakażenie bakterią Shigella w klasyfikacji ICD-10

W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (z ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) wywołane przez bakterię Shigella zakażenie przedstawione zostało w następujący sposób:

• A – Niektóre choroby zakaźne i pasożytnicze;

• 03 - Zakażenia wywołane pałeczkami Shigella (szigeloza).

Kiedy dochodzi do zakażenia bakterią Shigella?

Zakażenie bakterią Shigella zalicza się do „chorób brudnych rąk”. Dochodzi do niego w wyniku przeniesienia chorobotwórczych bakterii z zanieczyszczonych nimi rąk bądź przedmiotów do jamy ustnej. To tzw. droga fekalno-oralna. Dodatkowo możliwa jest transmisja przez skażoną wodę i pokarm.

Zakażenie Shigella – objawy

Zakażenie bakterią Shigella objawia się zwłaszcza ze strony układu pokarmowego. Bakterie po wniknięciu do błony śluzowej powodują jej owrzodzenie, w konsekwencji czego pojawia się krwawa biegunka z ropą i śluzem. Stolec oddawany jest w małej ilości i bardzo często (nawet do kilkudziesięciu razy na dobę). Typowe dla czerwonki są kurczowe dolegliwości bólowe brzucha o dużym nasileniu oraz przyspieszony pasaż jelitowy. Z powodu uszkodzenia wyścielającego jelita nabłonka rozwija się przejściowa nietolerancja laktozy, czyli nadwrażliwość pokarmowa na obecny w niektórych mlecznych pokarmach dwucukier.

Chory jest osłabiony, ma obniżone ciśnienie tętnicze, przyspieszony oddech i czynność serca. Niekiedy pojawić się mogą u niego krwiste wymioty, suchość błony śluzowej jamy ustnej i skóry, podwyższona temperatura ciała. Badacze podkreślają, że zakażenie wywołane przez Shigellę może mieć pozajelitowe manifestacje w postaci rumienia guzowatego, kłębuszkowego zapalenia nerek, zespołu hemolityczno-mocznicowego, reaktywnego zapalenia stawów, poinfekcyjnego zespołu jelita drażliwego, perforacji jelita, zespołu Ekiri (letalnej, toksycznej encefalopatii).

Grupa podwyższonego ryzyka zakażenia bakterią Shigella

Do grupy podwyższonego ryzyka zakażenia bakterią Shigella zalicza się:

• przebywające w żłobkach dzieci;

• przebywające w instytucjach opieki długoterminowej osoby chore przewlekle;

• osoby zakażone HIV;

• osoby przebywające w zatłoczonych, zaniedbanych higienicznie warunkach socjalno-bytowych.

Zakażenie bakterią Shigella – rozpoznanie i leczenie

W rozpoznaniu zakażenia bakterią Shigella oprócz obrazu klinicznego i badania podmiotowego szczególną rolę odgrywa hodowla na podłożu agarowym. Materiał pozyskiwany jest z wymazów odbytniczych owrzodzeń śluzówki i kału. Dzięki niej możliwa staje się diagnostyka różnicowa czerwonki z zakażeniami dającymi podobne dolegliwości, w tym wywołanymi przez: STEC (Shigatoksyczne enterokrwotoczne szczepy Escherichia coli), Salmonella, Campylobacter, Entamoeba hystolitica, noncholera Vibrio spp., Yersinia, Balantidium coli, Plesiomonas.

W leczeniu zakażenia bakterią Shigella duże znaczenie ma odpowiednie odżywianie, w tym zwłaszcza uzupełnianie węglowodanów, elektrolitów i wody. Kiedy chory zdolny jest do doustnego przyjmowania płynów, zaleca się te o zmniejszonej osmolarności 50/60 mmol/l, które skuteczniej redukują częstość stolców i wymiotów. Oprócz specjalnych płynów stosować można też zwykłą niegazowaną wodę, herbatę, kompot jabłkowy. W sytuacji, gdy doustne uzupełnianie okazuje się niemożliwe (przeważnie ze względu na wymioty), konieczne staje się podawanie płynów dożylnie. Zwykle wobec chorych na czerwonkę stosowana jest antybiotykoterapia. Wybór odpowiedniego antybiotyku lub chemioterapeutyku determinowany jest oceną kliniczną stanu chorego oraz laboratoryjną identyfikacją odpowiadającego za chorobę patogenu. Można rozważyć stosowanie probiotyków.

Zobacz wideo: Bakterie i superbakterie - w jaki sposób stały się odporne na leki

Bibliografia:

1. H. G. Schlegel, Mikrobiologia ogólna, PWN, Warszawa 2004.

2. D. Dzierżanowska, Antybiotykoterapia praktyczna, α-medica Press, Bielsko-Biała 2008.

3. A. Falszewska, H. Szajewska, Ostra biegunka infekcyjna u dzieci – co mówią aktualne dane?, [w:] „ZAKAŻENIA XXI WIEKU”, 2018, 1(2), s. 79–87.