Rogowiak kolczystokomórkowy po raz pierwszy opisany został w 1889 r. przez angielskiego dermatologa, okulistę, wenerologa, chirurga i patologa Jonathana Hutchinsona. To twór klinicznie i histologicznie zbliżony do raka kolczystokomórkowego. Choroba wymaga podjęcia specjalistycznego leczenia. Metodą z wyboru jest leczenie chirurgiczne. Guz usuwany jest przy uwzględnieniu marginesu tkankowego o wielkości 3–5 mm. Rogowiak kolczystokomórkowy jest typowy dla osób w starszym wieku.

Co to jest rogowiak kolczystokomórkowy?

Rogowiak kolczystokomórkowy (z łac. keratoacanthoma) to choroba nowotworowa skóry wywodząca się z mieszka włosowego i jednostki włosowo-łojowej. Zmiany występują tylko w obrębie dotychczas niezmienionej chorobowo skóry, nie zaś w oparciu o stan przedrakowy. Nowotwór ten charakteryzuje się szybkim rozwojem, ale i niskim stopniem złośliwości. Zdarzają się przypadki, że bardzo szybki wzrost odpowiada za powstanie guza, którego rozmiary doprowadzają do deformacji zajętej okolicy. To samoograniczający się stan wykazujący tendencję do samoistnego ustępowania z pozostawieniem zanikowej blizny. Badacze sądzą, że może to być związane z procesem dojrzewania komórek czopa rogowego lub cyklem rozwojowym włosa. Odmiany ustępujące samoistnie określono jako raki Fergusona-Smitha.

Rogowiak kolczystokomórkowy ma postać guza o kształcie kopuły, w której centrum znajduje się keratynowy czop. Osiąga średnicę od 1 do kilku centymetrów. Ma barwę skóry prawidłowej bądź przeświecającą i perłową. Skóra wokół zmiany pozostaje niezmieniona. Występuje przeważnie w pojedynkę. Zdecydowana większość guzów lokalizuje się w obrębie twarzy, a zwłaszcza na nosie, małżowinach usznych, wargach. Rzadziej zmiany pojawiają się na kończynach górnych, w tym przeważnie na grzbietach rąk, tułowiu, kończynach dolnych, okolicach narządów płciowych czy spojówkach oka. Chorzy niekiedy skarżą się na lekki świąd.

Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o znamionach na skórze:

Przyczyny powstania rogowiaka kolczystokomórkowego

Etiologia rogowiaka kolczystokomórkowego nie została do końca wyjaśniona. W większości przypadków pojawia się na skórze narażonej nadmiernie na działanie promieni słonecznych. W powstaniu choroby podkreśla się rolę uwarunkowań genetycznych. Wśród chorych przeważają mężczyźni. Częściej choroba rozwija się u ludzi w podeszłym wieku, po mechanicznych urazach skóry, po przeszczepie skóry, eksponowanych na działanie olejów mineralnych i dziegciu (produkt powstały na skutek suchej destylacji drewna lub kory drzew i krzewów). Do powstania choroby usposabiają dodatkowo immunosupresja i zarażenie wirusem brodawczaka ludzkiego, a szczególnie podtypem HPV-37 i HPV-26.

Na czym polega leczenie rogowiaka kolczystokomórkowego?

Leczenie rogowiaka kolczystokomórkowego wymaga wcześniejszego różnicowania zwłaszcza z rakiem kolczystokomórkowym, rakiem podstawnokomórkowym, rogowaceniem słonecznym, kaszakiem, mięczakiem zakaźnym czy świerzbiączką guzkową. W celu potwierdzenia diagnozy wykonywana jest biopsja (zabieg polegający na pobraniu materiału biologicznego z przypuszczalnie zmienionych chorobowo tkanek), a następnie ocena histologiczna materiału pod specjalnym mikroskopem. Duże znaczenie ma także dokładna analiza objawów klinicznych i przebiegu choroby.

Terapia rogowiaka kolczystokomórkowego nie nastręcza wielu trudności. Metodą z wyboru jest leczenie chirurgiczne, które zalecane jest ze względu na możliwość przeprowadzenia dokładnej oceny radykalności zabiegu i wykluczenia ryzyka nacieku na nerwy czy naczynia. Dodatkowo uzyskuje się bardzo dobre efekty kosmetyczne. Guz usuwany jest przy uwzględnieniu marginesu tkankowego o wielkości 3–5 mm. W razie konieczności przeprowadza się przeszczep skóry. Podejmowaną w ostatnim czasie dość często metodą leczenia jest krioterapia, znana też jako zimnolecznictwo z zastosowaniem temperatur poniżej 0°C. To stosunkowo łatwy sposób leczenia, który nie jest obarczony dużym ryzykiem działań niepożądanych. W tym celu używa się ciekłego azotu, którym działa się na zmianę specjalnymi aplikatorami lub metodą natryskową.

Jak zbudowana jest skóra? Dowiesz się tego z filmu:

Inną możliwą formą terapii jest radioterapia, która jest bezbolesna i zapewnia satysfakcjonujące efekty kosmetyczne. Ogniska chorobowe naświetla się miękkimi promieniami X. Alternatywne metody leczenia stanowią także elektroterapia, laseroterapia i doogniskowe podawanie leków, które hamują i/lub zaburzają syntezę DNA lub RNA. Iniekcje przeprowadza się przy użyciu 5 igieł w części centralnej oraz 4 kwadratach bocznych guza. Innym sposobem iniekcji jest podział dawki leku na połowy, z czego jedną wstrzykuje się w podstawę zmiany, a drugą na obwodzie guza. Igły wprowadza się na głębokość 2–8 mm. Można również zastosować zabieg łyżeczkowania. Nasilone zmiany wymagają zażywania przez chorego doustnych retinoidów, czyli organicznych związków chemicznych będących pochodnymi witaminy A. Przeważnie zalecane są etretinat i izotretinoina, które wpływają na proces różnicowania i proliferacji, czyli zdolność rozmnażania się keratynocytów – komórek naskórka.

Po usunięciu rogowiaka kolczystokomórkowego skóry konieczne jest dokładne obserwowanie danej okolicy, gdzie guz występował, ale i powierzchni eksponowanych na działanie czynników drażniących. Nawroty choroby wymagają szybkiego zgłoszenia się do lekarza.

Bibliografia:

1. Matuszewska A., Brzezińska-Wcisło L., Rogowiak kolczystokomórkowy: obrazy kliniczne i metody terapii, „Dermatologia Praktyczna”, 2011, 3(3), s. 36-40.

2. Zbarańska K., Tomczyk M., Chodorowska G., Rogowiak kolczystokomórkowy, „Nowa Medycyna”, 2005, 2, s. 60-64.

3. Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Warszawa, PZWL, 2010.

4. Kobiorska-Nowak J., Bień S., Sygut J., Rogowiak kolczystokomórkowy - zasady diagnostyki i terapii, „Otorynolaryngologia”, 2008, 7(1), s. 35-39.