Post ścisły obowiązuje w wierze katolickiej, która jest najbardziej powszechną w Polsce, w Wielki Piątek i Środę Popielcową. Wierni są zobowiązani do ograniczenia liczby jedzonych posiłków i zabronione jest w tym czasie spożywanie jakichkolwiek pokarmów mięsnych. Wierny podejmuje wyrzeczenie, jakim jest post, ze względu na wspomnienie męki i śmierci Chrystusa. Z przepisów dotyczących zwykłej praktyki pokutnej można w uzasadnionych wypadkach zwolnić, czyli udzielić dyspensy. W zamian za to należy złożyć jałmużnę postną lub okazać miłosierdzie w inny sposób.
Co to jest post ścisły?
Post ścisły ma charakter ilościowy (łac. ieiunium) i jakościowy (łac. abstinentia), co w łacinie przedstawia się jako ieiunium et abstinentia. Nie polega na głodówce, a na ograniczeniu liczby posiłków spożywanych w ciągu dnia do jednego sytego i dwóch niepełnych (należy zaplanować coś lekkiego na śniadanie i kolację oraz bardziej obfity i pożywny obiad) oraz powstrzymaniu się od jedzenia określonych produktów spożywczych. Dla katolików post jest rodzajem pokuty i ofiary.
Zasady ścisłego postu określone zostały w Kodeksie prawa kanonicznego w kanonach numer 1249–1253. Natomiast w czwartym przykazaniu kościelnym napisano: „Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w czasie Wielkiego Postu powstrzymywać się od udziału w zabawach.”
Czy głodówka jednodniowa to dobry pomysł? Dowiesz się tego z filmu
Post ścisły – kogo obowiązuje?
Ścisły post powinien być przestrzegany przez wszystkich katolików w wieku powyżej 18 lat i do rozpoczęcia 60 roku życia. Osoby po ukończeniu 14 lat powinny wykazywać wstrzemięźliwość i powstrzymać się od spożywania mięsa. Zasada ta dotyczy każdego katolika do końca życia. Jest to tzw. post zwykły. Szczególną odmianą postu jest post eucharystyczny, który związany jest z przygotowaniem się do przyjęcia komunii świętej. Nakazuje on powstrzymanie się od pokarmów (z wyjątkiem wody i lekarstw) na godzinę przed eucharystią.
Istnieje możliwość uzyskania dyspensy od zwykłego postu piątkowego. Wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych nie obowiązuje, jeżeli zgodnie z przepisami liturgicznymi w piątek przypada uroczystość. Na przykład w pierwszy piątek po Wielkanocy wstrzemięźliwość nie obowiązuje ze względu na oktawę wielkanocną. Dyspensa od zwykłego postu dotyczy wiernych, którzy nie mają możliwości wyboru pokarmów i muszą spożywać to, co zostanie im podane. Z przestrzegania wstrzemięźliwości zwolnione są osoby stołujące się w zakładach zbiorowego żywienia (stołówkach), w których nie są przestrzegane kościelne przepisy postne. W innych przypadkach można też skierować prośbę o dyspensę do proboszcza parafii lub kurii.
Kontrowersyjną kwestię stanowi post ścisły w ciąży. Prawo kanoniczne nie reguluje tej kwestii. Duchowni nakazują, aby przyszłe mamy w tym czasie w razie możliwości jadły tyle ile potrzeba i zrezygnowały, jeśli mogą, z innych rzeczy w ramach wielkopostnego umartwienia. Inne formy pokuty to m.in. modlitwa, jałmużna, uczynki pobożności i miłości, wierniejsze spełnianie obowiązków. Zdrowie matki i dziecka jest najważniejsze, dlatego zachowanie postu w Wielki Piątek przez kobiety w ciąży nie obowiązuje i można z niego zrezygnować bez obciążenia sumienia.
W jakie dni obowiązuje post ścisły?
Post ścisły obowiązuje w Wielki Piątek i Środę Popielcową. Dawne przepisy prawa kanonicznego nakazywały pościć do godziny 12 w południe w dzień Wielkiej Soboty, kiedy wszyscy wrócili ze święconką z kościoła. W Wigilię Bożego Narodzenia tradycyjnie przyjęte zostało ograniczone spożywanie posiłków w ciągu dnia na rzecz wieczerzy wigilijnej. Post zwykły dotyczy wszystkich piątków w roku.
Czego nie powinno się jeść w post?
Podczas postu należy wykluczyć z jadłospisu wszelkie posiłki mięsne oraz krew, mózg, szpik, słoninę nietopioną i ekstrakty z mięsa. Niedozwolone jest także spożywanie zup przygotowywanych na wywarach mięsnych lub kostnych. Wielu katolików tego dnia rezygnuje także ze słodyczy i alkoholu.
Post ścisły – co można jeść?
Podczas trwania ścisłego postu w kościele katolickim nie zabrania się spożywania jaj, nabiału i rozmaitych przypraw. Wolno jeść ryby i owoce morza, żaby, ślimaki, kasze i zboża. Dozwolone są wszelkie warzywa, owoce i grzyby. Poleca się jedzenie lekkich dań jarskich, chudych zup i sałatek.
Doskonałym przykładem tego, co można jeść w ścisły post, są potrawy ze śledzi. Można je jeść w oleju, z dodatkiem śmietany, w formie sałatki śledziowej z burakami, ogórkiem lub ziemniakami. Na obiad zjeść można pierogi ruskie, z kaszą gryczaną, kapustą, szpinakiem i serem feta, truskawkami, jagodami, wiśniami czy innym bezmięsnym nadzieniem. Dobrym rozwiązaniem są też kluski śląskie, kopytka, naleśniki i inne dania mączne oraz placki ziemniaczane.
Post ścisły w innych religiach – przykłady
Praktyka postów obecna jest nie tylko w wierze katolickiej. W hinduizmie nakazuje się zachować post w ekadaśi – jedenasty dzień miesiąca księżycowego. W judaizmie posty dotyczące ogółu wyznawców obowiązują podczas: święta Jom Kippur, w przeddzień świąt Pesach i Purim, rocznic tragicznych wydarzeń, jak Tisza be-Aw i com Gedali. Ponadto funkcjonują posty indywidualne, takie jak dzieci w rocznicę śmierci rodziców, młodej pary w dniu ślubu. Post w islamie to ramadan – dziewiąty miesiąc kalendarza muzułmańskiego.
Czy stosowanie głodówek ma sens? zobacz film i poznaj opinię specjalisty