Neurofibromatoza typu 1 i 2 stanowi jak dotąd nieuleczalną chorobę, której przyczyną jest mutacja w genach. U osób z tym schorzeniem wykazano zwiększoną predyspozycję do rozwoju chorób nowotworowych, głównie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.

Co to jest neurofibromatoza?

Neurofibromatoza to grupa chorób genetycznych dziedziczonych autosomalnie dominująco, które charakteryzują się obecnością licznych, niezłośliwych nowotworów pochodzenia nerwowego. Najczęściej występują dwa typy choroby różniące się objawami i defektem genetycznym za nie odpowiedzialnym – neurofibromatoza 1 i neurofibromatoza 2. Do rozwoju zespołów nerwowo-skórnych dochodzi w wyniku nieprawidłowego różnicowania i migracji komórek we wczesnym stadium rozwoju wewnątrzmacicznego. Występowanie choroby von Recklinghausena (typ 1) związane jest z mutacją w chromosomie 17, a neurofibromatozy typu 2 z mutacją w obrębie chromosomu 22.

Aktualnie nie ma dostępnego leczenia przyczynowego, hamującego rozwój choroby. Stosowane jest leczenie objawowe. Chorzy trafiają pod opiekę wielu specjalistów z powodu wielonarządowych symptomów. Korzystają z pomocy m.in. neurologa, ortopedy, okulisty, kardiologa, gastroenterologa, psychologa lub psychiatry i endokrynologa. Najpowszechniejszą dotychczas metodą pozostaje zabieg chirurgiczny, a w konsekwencji rekonstrukcyjny. W leczeniu zmian nowotworowych zastosowanie ma radioterapia i chemioterapia.

Jak działa układ nerwowy? Dowiesz się tego z filmu:

Neurofibromatoza typu 1

Neurofibromatoza typu 1 (NF1), czyli nerwiakowłókniakowatość typu 1 lub choroba von Recklinghausena, jest najczęstszą z fakomatoz (grupa zaburzeń rozwojowych tkanek pochodzących z trzech listków zarodkowych, które ujawniają się zmianami nerwowo-skórnymi i współwystępującymi wadami narządów wewnętrznych) występujących u ludzi. Pierwotna nazwa choroby powstała od nazwiska niemieckiego patologa Fredericka von Recklinghausena, który opisał ją jako pierwszy w roku 1882. W przypadku neurofibromatozy typu 1 mówi się o rodzinnym występowaniu schorzenia lub występowaniu sporadycznym, które dotyczy 50% przypadków. Nerwiakowłókniakowatość typu 1 spowodowana jest mutacją w genie NF1 kodującym neurofibrominę 1. Choroba występuje z częstością 1:2500–1:4000. Stwierdza się ją, jeśli spełnia co najmniej dwa spośród poniższych kryteriów National Institutes of Health (NIH):

• krewny I stopnia spełnia poniższe kryteria;
  
• przynajmniej 6 plam tzw. kawy z mlekiem o średnicy 0,5 cm lub większej przed okresem dojrzewania oraz 1,5 cm lub większej po nim;
  
• dwa lub więcej guzki Lischa – ciemnożółte lub brązowawe hamartomatyczne guzki tęczówki;
  
• co najmniej dwa nerwiakowłókniaki lub jeden nerwiakowłókniak splotowaty;
  
• glejak nerwu wzrokowego;
  
• piegowate nakrapianie pach, pachwin, okolicy wzgórka łonowego;
  
• charakterystyczne objawy kostne – dysplazja kości klinowej, ścieńczenie warstwy korowej, dysplazja kości długich z wytworzeniem lub bez stawów rzekomych.
  

Neurofibromatoza typu 2

Neurofibromatoza typu 2 (NF2), czyli nerwiakowłókniakowatość typu 2, dawniej nazywana była obustronną neurofibromatozą nerwu słuchowego lub typu centralnego. Częstość jej występowania wynosi 1:200 000. NF2 spowodowana jest mutacjami w genie NF2 kodującym neurofibrominę-2, zwaną także merliną. W NF2 pojawia się głównie obustronny nerwiak nerwu słuchowego.

Kryteria diagnostyczne nerwiakowłókniakowatości typu 2 to:

• krewny I stopnia z nerwiakowłókniakowatością typu 2 i jednostronnym guzem nerwu ósmego;
  
• obustronny guz nerwu VIII (wykazany w jądrowym rezonansie magnetycznym, tomografii komputerowej lub potwierdzony histologicznie);
  
• krewny I stopnia z nerwiakowłókniakowatością typu 2 i z jakimikolwiek dwoma z następujących zmian: nerwiakowłókniaki, oponiaki, nerwiaki osłonkowe, glejaki lub młodzieńcze, tylne podtorebkowe zmętnienie soczewki.

Wyróżniono dwa podtypy choroby:

• postać umiarkowaną (typ Gardnera) – początek około 25 roku życia,
  
• postać ciężką (typ Wisharta) – początek przed 25 rokiem życia.

Jakie objawy daje neurofibromatoza?

Wśród chorych na neurofibromatozę typu 1 wykazano zwiększoną predyspozycję do rozwoju chorób nowotworowych, zwłaszcza glejaków nerwu wzrokowego i innych glejaków OUN, guza chromochłonnego, gwiaździaków, złośliwych nowotworów osłonek nerwów obwodowych, nerwiakowłókniakomięsaków i białaczek. Charakterystyczne objawy w przebiegu neurofibromatozy 1 stanowią: napady padaczkowe, ból głowy, zaburzenia krążenia mózgowego, wady postawy, zniekształcenia i bóle w obrębie kośćca, podwójne widzenie, zez, oczopląs, ubytki w polu widzenia, nadciśnienie tętnicze, bóle brzucha, zaparcia, niskorosłość, przedwczesne dojrzewanie płciowe, zaburzenia zachowania, nadreaktywność psychoruchowa i problemy w nauce. Obserwuje się także zaburzenia rozwojowe, jak makrocefalia (zwiększony obwód głowy).

Zobacz także: Małogłowie u dzieci – objawy, rokowania, leczenie mikrocefalii

Typowe w przebiegu NF2 są obustronnie występujące guzy części przedsionkowej nerwu słuchowego (tzw. nerwiaki osłonowe) powodujące postępującą pozaślimakową utratę słuchu, zawroty i bóle głowy, szumy w uszach i porażenie nerwu twarzowego. Rozwija się zaćma, zmętnienie soczewki. Tak samo jak w przypadku NF1 pojawiają się zmiany skórne, jednak występują sporadycznie i charakteryzują się znacznie mniejszym nasileniem. W nerwiakowłókniakowatości typu 2 stwierdza się obecność: nerwiaków nerwów słuchowych, nerwiakowłókniaków na skórze, nerwiaków nerwów czaszkowych i oponiaków, nerwiaków nerwów rdzeniowych, pni nerwów obwodowych lub wyściółczaków.

Bibliografia:

1. Bręńska I., Kuls K., Służewski W., Figlerowicz M., Nerwiakowłókniakowatość typu 1 — problemy diagnostyczne; opis przypadku, „Polski Przegląd Neurologiczny”, 2012, 8(1), 43–46.
   
2. Karwacki M.W., Woźniak W., Nerwiakowłókniakowatość — wrodzona, genetycznie uwarunkowana choroba predysponująca do nowotworzenia, „Medycyna Wieku Rozwojowego”, 2006, 10, 923–948.
   
3. Zachos M., Parkin P.C., Babyn P.S., Chait P. Neurofibromatosis type 1 vasculopathy associated with lower limb hypoplasia, „Pediatrics”, 1997, 100: 395–398.
   
4. Anderson J.L., Gutmann D.H., Neurofibromatosis type 1, „Handbook of Clinical Neurology”, 2015, 132, 75–86.
   
5. Mendel T., Wierzba-Bobrowicz T., Skarżyński H., Stępień T., Członkowska A., Nerwiakowłókniakowatość typu 2: opis przypadku, „Postępy Psychiatrii i Neurologii”, 2013, 22(2), 149–155.
   
6. Santos C.C., Miller V.S., Roach E.S., Zespoły nerwowo-skórne, w: Bradley W.G., Daroff R.B., Fenichel G.M., Jankovic J. (red), Neurologia w praktyce klinicznej, Lublin, Wydawnictwo Czelej, 2006, 2229–2268.