Beta karoten jest związkiem występującym naturalnie w żywności. W przewodzie pokarmowym człowieka ulega przekształceniu w aktywną formę - witaminę A, która jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Beta karoten należy do przeciwutleniaczy, które odpowiadają m.in. za opóźnianie procesów starzenia się skóry.
Beta karoten – czym jest ten związek?
Beta karoten, czyli prowitamina witaminy A, jest związkiem zaliczanym do karotenoidów – naturalnych barwników roślinnych. Występuje on w największych ilościach w warzywach i owocach o pomarańczowej, czerwonej i żółtej barwie. Beta karoten po wchłonięciu przez organizm zostaje przekształcony przy udziale enzymów wątrobowych oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych w witaminę A. Nadmierna ilość beta karotenu wydalana jest wraz z kałem.
Właściwości prozdrowotne beta karotenu
Beta karoten w organizmie człowieka spełnia szereg ważnych funkcji. Związek ten jest naturalnym antyoksydantem, czyli substancją o działaniu przeciwutleniającym, która usuwa wolne rodniki tlenowe mogące wywoływać bardzo niebezpieczne dla zdrowia i życia choroby. Beta karoten opóźnia procesy starzenia się skóry oraz obniża poziom „złego” cholesterolu. Dieta dostarczająca optymalnych ilości tego związku chroni organizm przed rozwojem chorób serca oraz miażdżycy. Prowitamina A ma bardzo korzystny wpływ na funkcjonowanie narządu wzroku i zapobiega schorzeniom, takim jak: zespół suchego oka, zaćma, zwyrodnienie plamki żółtej mogące prowadzić do utraty wzroku. Beta karoten usprawnia pracę układu odpornościowego, dlatego warto wzbogacić dietę o ten związek zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, kiedy naturalna odporność organizmu ulega osłabieniu i zwiększa się podatność na infekcje. Związek ten jako przeciwutleniacz hamuje procesy oksydacyjne, które są szkodliwe dla zdrowia. W ten sposób zmniejsza ryzyko powstania chorób nowotworowych: raka jamy ustnej, krtani, przełyku, a także pęcherza moczowego.
Zastosowanie beta karotenu w kosmetyce
Beta karoten wywiera korzystny wpływ nie tylko na stan zdrowia, ale również na urodę. Przyczynia się do redukcji zmarszczek, gdyż działa stymulująco na produkcję włókien kolagenowych, a tym samym posiada właściwości odmładzające. Z tego powodu prowitamina A jest częstym składnikiem kremów przeciwzmarszczkowych. Beta karoten reguluje również pracę gruczołów łojowych, dlatego wykorzystywany jest w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji cery trądzikowej. Związek ten powszechnie występuje w samoopalaczach i preparatach do opalania, które chronią skórę przed szkodliwym wpływem promieniowania słonecznego oraz zapobiegają poparzeniom.
Beta karoten a opalanie
Beta karoten jest związkiem, którego jedną z podstawowych funkcji jest wspomaganie opalania. Barwnik ten częściowo magazynowany jest w skórze, przyczyniając się do przedłużenia efektu opalenizny. Prowitamina A chroni skórę przed działaniem szkodliwego promieniowania UV, dlatego uznawana jest za naturalny „filtr przeciwsłoneczny”. Chroni przed powstawaniem nieestetycznych plam oraz redukuje przebarwienia skóry, które mogą tworzyć się w wyniku nadmiernego opalania.
Beta karoten w żywności – gdzie występuje?
Beta karoten występuje w żywności pochodzenia roślinnego. Bogatym źródłem prowitaminy A jest marchew, a zwłaszcza świeżo wyciśnięty, marchewkowy sok. Związek ten znajduje się również w innych warzywach i owocach o barwie pomarańczowej, czerwonej i żółtej. Duże ilości beta karotenu dostarczają: dynia, pomidory, papryka, morele, brzoskwinie, nektarynki, pomarańcze, melon oraz mango. Prowitamina A obecna jest, choć w mniejszych ilościach, w zielonych warzywach liściastych: szpinaku, kalafiorze, brokułach, jarmużu, sałacie, cykorii. Występuje również w fasolce szparagowej, groszku oraz wiśniach. Beta karoten jest lepiej przyswajalny przez organizm człowieka w obecności nienasyconych kwasów tłuszczowych, dlatego do sałatek przygotowywanych z warzyw zawierających ten związek należy dodać niewielką ilość oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego.
Nadmiar karotenu – jakie są skutki uboczne?
Nadmierne ilości produktów z prowitaminą A w codziennym jadłospisie lub przyjmowanie dużych dawek tabletek z beta karotenem w ramach suplementacji diety może doprowadzić do żółtego zabarwienia skóry. Stan ten określany jest jako: karoteneodermia lub żółtaczka marchwiowa, która nie stanowi poważnego zagrożenia dla zdrowia, ale nadaje skórze nieestetycznego wyglądu. W przypadku zauważenia zażółcenia skóry przy przyjmowaniu preparatów z beta karotenem należy je odstawić – z czasem zabarwienie skóry powróci do normy. W celu zapobiegania przedawkowaniu prowitaminy A przed zastosowaniem preparatów konieczne jest zapoznanie się z treścią ulotki lub skonsultowanie się z lekarzem rodzinnym. Pozwoli to na przyjmowanie beta karotenu w bezpiecznych dawkach terapeutycznych, a tym samym uniknie się skutków ubocznych. Należy jednak pamiętać, że przy długotrwałym zażywaniu tabletek z beta karotenem (mimo dawek terapeutycznych) może wystąpić lekkie zażółcenie skóry.
Beta karoten w ciąży – czy jest niebezpieczny?
Witamina A jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu oraz dla rozwoju płodu. Może dojść jednak do jej przedawkowania u kobiety ciężarnej, co stanowi bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia dziecka. Konsekwencją nadmiernego przyjmowania witaminy A przez ciężarną mogą być wady wrodzone u płodu, takie jak: wodogłowie, małogłowie czy choroby ze strony układu krążenia. Beta karoten w przewodzie pokarmowym zamieniany jest w witaminę A w ilości odpowiadającej zapotrzebowaniu organizmu kobiety ciężarnej. Przyjmując preparaty z beta karotenem lub wzbogacając dietę o ten związek, nie istnieje ryzyko przedawkowania, a tym samym nie ma zagrożenia dla zdrowia dziecka oraz przyszłej matki.