Zgrzytanie zębami u dzieci, określane w nomenklaturze medycznej jako bruksizm, jest stosunkowo częstą dolegliwością. Jest to patologiczne tarcie zębami żuchwy o zęby szczęki. Etiopatologia bruksizmu pozostaje nadal niejasna. Mogą za nie odpowiadać m.in. wady zgryzu, stres, depresja i choroby pasożytnicze. Wyróżnia się bruksizm centryczny (dzienny) i ekscentryczny (nocny), który występuje znacznie częściej.

Czym jest zgrzytanie zębami?

Zgrzytanie zębami jest jedną z najczęstszych postaci parafunkcji zwarciowych, czyli nieprawidłowych, utrwalonych czynności narządu żucia, odbiegających jakościowo i ilościowo od prawidłowych funkcji. Bruksizm uwzględnia zaciskanie zębów, zgrzytanie i/lub usztywnianie lub wysuwanie żuchwy, które mogą mieć miejsce zarówno podczas snu, jak i w czasie czuwania. Zaobserwowano występowanie bruksizmu we wszystkich fazach snu, z przewagą w czasie snu płytkiego. Częstość występowania tej dolegliwości u dzieci i młodzieży wynosi 14–20%. Zdaniem specjalistów u dzieci do około 3 roku życia jest ona dopuszczalna, ponieważ jest związana z rozwojem i wzrostem twarzoczaszki. Chorzy na ogół nie wiedzą o jej istnieniu.

Zgrzytanie zębami u dzieci – przyczyny

Zgrzytanie zębami u dzieci posiada wiele przyczyn. Może być wywołane chorobami w obrębie jamy ustnej, głowy i szyi, nadmiarem bodźców, czynnikami stresowymi, takimi jak porażki, kłótnie, brak poczucia bezpieczeństwa, złe relacje z rodzicami i rodzeństwem, co tłumaczy się przede wszystkim wpływem stresu cywilizacyjnego. Stwierdzona jest także rodzinna predyspozycja do występowania zgrzytania zębami podczas snu. Ponadto odpowiadają za nie choroby pasożytnicze, neurologiczne (dziecięce porażenie mózgowe, zaburzenia wydzielania neuroprzekaźników, głównie dopaminy), psychiczne (depresja, nerwice) i przewodu pokarmowego. Bywa wynikiem zaburzeń hormonalnych, alergii czy niedoborów witaminowych. Może być również objawem zapalenia ucha i ślinianek lub uogólnionego bólu z innej części ciała. Zgrzytanie zębami w nocy u dzieci może pojawiać się w trakcie leczenia farmakologicznego. Może być wynikiem przyzwyczajania się dziecka do nowych zębów, czemu towarzyszy zmiana ustawienia żuchwy i zębów w stosunku do szczęki. Zatem zgrzytanie zębami przez sen u dzieci bywa efektem niedojrzałości nerwowo-mięśniowej.

Co oznacza zgrzytanie zębami u dzieci?

Za nocne zgrzytanie zębami u dzieci mogą odpowiadać wady zgryzu, takie jak zgryz otwarty, zahamowanie wzrostu części zębodołowej żuchwy i wyrostka zębodołowego szczęki, tyłozgryz (z wychyleniem górnych zębów siecznych lub przechyleniem zębów siecznych dolnych) i zwiększony nagryz poziomy. Wady zgryzu u dzieci mogą być wywołane przetrwałym nawykiem ssania palca i niedopasowaniem smoczków. Nieprawidłowa budowa zgryzu jest źródłem licznych trudności w prawidłowym i wygodnym zwarciu zębów, a ponadto uniemożliwia efektywne żucie pokarmów.

Zgrzytanie zębami u dzieci wywołane przez wady zgryzu likwiduje się przez stosowanie na noc specjalnych nakładek lub szyn na zęby. Zauważono, że zmniejsza się w trakcie wymiany uzębienia na zęby stałe.

Owsica przyczyną zgrzytania zębami u dzieci w nocy

Zgrzytanie zębami u dziecka to objaw robaczycy. Najczęściej jest to wynik zarażenia owsikami. Owsica, znana też jako enterobioza, to inwazyjna choroba pasożytnicza spowodowana przez nicienia owsika ludzkiego. Choroba ta rozpowszechniona jest zwłaszcza wśród dzieci w okresie szkolnym. Roczne zarażenie owsikiem szacuje się na 38% dzieci w wieku 7–14 lat.

Charakterystycznymi objawami, oprócz zgrzytania zębami, które temu towarzyszą, są: swędzenie w okolicach odbytu (nasilające się zwykle w godzinach wieczornych), brak apetytu, zaczerwieniona skóra w okolicy odbytu, niedokrwistość, niepokój, nerwowość, ból brzucha i głowy, biegunka, wzdęcia, podkrążone oczy, bezsenność, obgryzanie paznokci, kłopoty ze skupieniem uwagi, nadmierne podekscytowanie i moczenie nocne. Na skórze okołoodbytniczej i krocza można zaobserwować samice owsika ludzkiego.

Podstawą zakażenia jest nieprzestrzeganie zasad higieny, a przede wszystkim niemycie rąk i zanieczyszczenie bielizny, ręczników, pościeli i pożywienia. Owsicę leczy się farmakologicznie. Konieczna jest częsta zmiana bielizny osobistej i pościelowej oraz utrzymanie czystości w mieszkaniu. Usuwaniu pasożytów sprzyjają też domowe rozwiązania, takie jak picie soku z kiszonych ogórków, jedzenie kiszonej kapusty, suszonych śliwek czy pestek dyni. Powikłaniem owsicy może być przewlekłe zapalenie jelita grubego i zapalenie wyrostka robaczkowego, a u dziewcząt zapalenie sromu i pochwy.

Konsekwencje i leczenie zgrzytania zębami

Zgrzytanie zębami przez dziecko może ustąpić samoistnie, ale przeważnie konieczna jest interwencja lekarska. Leczenie bruksizmu jest procesem złożonym, obejmującym: zastosowanie szyn odciążających, szyn korygujących, ustawienie zgryzu, kinezyterapię, fizykoterapię, masaż leczniczy, psychoterapię i farmakoterapię

Długotrwałe zgrzytanie zębami wiąże się z przykrymi konsekwencjami dla zdrowia. Może dojść do uszkodzenia szkliwa i zębiny, starcia (atrycja), złamania, rozchwiania zębów w szczęce i żuchwie, przygryzania policzków i języka. Uszkodzeniu może ulec staw skroniowo-żuchwowy. Mogą się pojawić ból twarzy oraz problemy ze słuchem (szumy uszne, dzwonienie w uchu, osłabienie słuchu, ból i uczucie zatkania ucha) i wzrokiem (ból oka, drżenie mięśni poniżej oka, opadanie powieki, łzawienie, zmniejszona ostrość widzenia). Zgrzytanie zębami podczas snu u dzieci odpowiada za bezsenność, chroniczne zmęczenie i dyskomfort psychiczny.

Bibliografia:

1. Pawłowski Z., Inwazje i choroby pasożytnicze, W: Dziubek Z. (red.), Choroby zakaźne i pasożytnicze, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 468-470.

2. Hadaś E., Derda M., Pasożyty – zagrożenie nadal aktualne, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2014, 95(1), s. 6-13.

3. Kostrzewa-Janicka J., Czy bruksizm należy leczyć?, „Magazyn Otoryno-Laryngologiczny”, 2016, XV(1), s. 25-27.

4. Zaworski K., Latosiewicz R., Majcher P. i wsp., Zastosowanie terapii manualnej w leczeniu zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego, „Rehabilitacja w praktyce”, 2016, 1, s. 7-15.

5. Mankiewicz M., Panek H., Występowanie parafunkcji narządu żucia u młodocianych, „Dental and Medical Problems”, 2005, 42(1), s. 95–101.

6. Szwedzińska K., Szczepańska J., Zaburzenie narządu żucia u dzieci i młodzieży – na podstawie piśmiennictwa, „Nowa Stomatologia”, 2012, 2, s. 45-49.