Seksomnia jest w polskiej literaturze fachowej opisywana jako zespół Morfeusza. Choć we wcześniejszych badaniach zaliczano ją do zaburzeń seksualnych, aktualny stan wiedzy dowodzi, że jest to zjawisko związane z zaburzeniami niektórych faz snu.

Objawy seksomnii

Zespół Morfeusza to rzadka grupa objawów, które mogą pojawić się u osób obojga płci. Związane z nim zjawiska o różnym nasileniu zdarzają się podczas głębokich faz snu. Mogą one przybierać formę nocnych orgazmów, u mężczyzn – wzwodów, wytrysku spermy, a u kobiet – zwiększonego przekrwienia i nawilżenia pochwy oraz jej skurczów. Osoby przeżywające podobne stany mogą również we śnie wydawać odgłosy, które kojarzą się jednoznacznie z intensywnymi przeżyciami seksualnymi – cykliczne westchnienia, jęki, krzyki.

W bardziej zaawansowanych formach seksomnii osoby nią dotknięte podejmują we śnie aktywność seksualną. W optymalnym przypadku obiektem tych działań staje się stały partner, mogący takie zbliżenia akceptować lub nie. W innych sytuacjach jest to inna osoba znajdująca się w domu (w tym nawet nieletnia). Opisane są przypadki chorych, którzy w patologicznie przeżywanej fazie snu podejmowali skuteczne próby opuszczenia mieszkania w celu znalezienia osoby, z którą mogliby odbyć stosunek płciowy. W krańcowych sytuacjach takie czynności mogą przybierać charakter molestowania, napastowania seksualnego, a nawet gwałtu. Objawem seksomnii bywa publiczne obnażania się we śnie.

Osoba chora zwykle pozostaje nieświadoma aktywności podejmowanej w czasie snu. Często jest o niej informowana przez partnera czy inne osoby, które były uczestnikami lub obserwatorami takich aktów. Niektóre (choć relatywnie rzadkie) incydenty kończą się nieoczekiwanym przebudzeniem osoby chorej, która nagle zdaje sobie sprawę ze swojego problemu.

Przebieg schorzenia staje się krytyczny, gdy dominująca, nieuświadomiona potrzeba odbycia stosunku płciowego jest przyczyną zachowań przemocowych wobec innych osób, prowadzi do niechcianej ciąży albo do zachorowania na chorobę weneryczną, żółtaczkę zakaźną czy AIDS.

Problem związany z zespołem Morfeusza może dotyczyć nawet współmałżonków czy partnerów, którzy nie zawsze muszą mieć chęć na odbycie stosunku płciowego. Mogą być przy tym zdeprymowani faktem, że ich partner podejmuje aktywność seksualną w sposób nieświadomy i bez angażowania emocjonalnego. Dla niektórych osób nie stanowi to jednak przeszkody – dzięki seksomnii towarzysza czy towarzyszki życia mogą realizować swoje potrzeby i fantazje seksualne. Fakt, że akt płciowy odbywa się bez świadomości partnera, może nawet wywoływać silne podniecenie.

Skąd się biorą problemy ze snem? Dowiesz się tego z filmu:

Przyczyny seksomnii

Seksomnia została po raz pierwszy opisana jako zespół chorobowy w drugiej połowie XX wieku. Wcześniej jej objawy uważano za zaburzenie seksualne (a nawet zboczenie), a tłumaczenia osoby chorej traktowano jako próbę uniknięcia odpowiedzialności.

Na podstawie wielu badań osób z podobnymi objawami wykazano, że zaburzenie to ma charakter podobny do somnambulizmu (czyli tzw. lunatykowania albo sennowłóctwa). Za pomocą metod elektrofizjologicznych potwierdzono, że działania o typie seksomnii pojawiają się w tych samych fazach snu i towarzyszy im bardzo zbliżona aktywność elektryczna mózgu. Zaliczono więc zespół Morfeusza do tak zwanych parasomnii, czyli grupy schorzeń będących nieprawidłowymi formami aktywności sennej. Pojawienie się seksomnii jest u danej osoby bardziej prawdopodobne, jeśli:

• podobne zjawiska miały miejsce w rodzinie,

• cierpi ona na przewlekły niedobór snu,

• nadużywa alkoholu albo innych substancji psychoaktywnych,

• stosuje niektóre leki oddziałujące na ośrodkowy układ nerwowy.

Ocena aktywności struktur ośrodkowego układu nerwowego wskazuje, że chorzy nie mają w czasie podejmowania działań seksualnych możliwości świadomego sterowania swoimi zachowaniami. W związku z tym faktem w orzecznictwie prawnym często stwierdza się, że osoby z udowodnionym zespołem Morfeusza nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za przestępcze działania podjęte we śnie. Oczywiście w przypadku istnienia zagrożenia dla otoczenia chory musi być poddany leczeniu lub izolacji.

Leczenie seksomnii

Leczenie seksomnii wymaga selektywnej, farmakologicznej eliminacji zachowań patologicznych przy jednoczesnym zapewnieniu osobie chorej właściwego, pełnowartościowego snu oraz możliwości normalnego życia w okresie aktywności. Skuteczność podejmowanych działań nie zawsze odpowiada oczekiwaniom. W niektórych sytuacjach przydatna bywa również psychoterapia pozwalająca odkryć pierwotne przyczyny takich zachowań. Chory wymaga też często wsparcia psychologicznego ze względu na brak akceptacji dla swoich zachowań oraz obawę o ich potencjalne skutki – zarówno w sferze prawnej, jak i w kontekście relacji z bliskimi osobami i otoczeniem.

Bibliografia:

1. A. K. Leśnicka, Seksomnia jako szczególna postać parasomnii, [w:] „Polski Przegląd Neurologiczny”, t. 6, nr 3, Gdańsk 2010, s. 157–160.

2. A. Mohebbi, B. J. Holoyda, W. J. Newman, Sexsomnia as a Defense in Repeated Sex Crimes, [w:] „Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law”, t. 46, nr 1, Bloomfield 2018, s. 78–85.