Zawał nerki to stan chorobowy, w którym pod wpływem ostrego lub przewlekłego niedokrwienia miąższu tego narządu dochodzi do martwicy tkanek. Jest to więc stan nieodwracalny, którego skutki mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia lub życia chorego.

Zawał nerki – występowanie

Zawał nerki to schorzenie stosunkowo rzadkie. Pojawia się w jednostkowych przypadkach, które nie pozwalają na szczegółową analizę statystyczną zachorowań. Ze względu na małe prawdopodobieństwo wystąpienia zawały nerek rzadko uwzględnia się we wstępnej diagnostyce różnicowej, tym bardziej, że ich objawy są podobne do napadu kamicy nerkowej lub odmiedniczkowego zapalenia nerek. Do zawału nerki dochodzi najczęściej u osób starszych z chorobami serca, schorzeniami naczyniowymi lub zaburzeniami krzepnięcia.

Zawał nerki – mechanizm powstawania

Zawał nerki powstaje najczęściej wskutek zaczopowania tętnicy nerkowej przez napływający z prądem krwi materiał zatorowy. W zależności od wielkości ciała blokującego naczynie może się ono zaklinować się w tętnicy zaopatrującej cały narząd, jeden segment albo jeszcze drobniejszą część miąższu nerki. Od wielkości zatoru i miejsca zamknięcia tętnicy uzależnione są natężenie objawów i rokowanie.

Ciekawym zjawiskiem jest fakt, że zawały nerki zdarzają się częściej po stronie lewej. Wynika to z anatomii tętnic nerkowych. Prawa odchodzi od aorty pod ostrzejszym, zbliżonym do prostego kątem, co utrudnia wnikanie do niej materiału płynącego aortą w stronę miednicy. Lewa tętnica nerkowa jest odgałęzieniem aorty, które odchodzi pod kątem łagodniejszym, a wpływająca do niej krew nie musi ostro „skręcać”. W takiej sytuacji skrzeplina łatwiej może wpaść do naczynia nerkowego i je zablokować.

Co zrobić, aby uniknąć problemów z nerkami? Odpowiedź znajdziesz w filmie:

Przyczyny zawału nerki

Częstymi przyczynami zawału nerki są choroby serca, którym towarzyszy tworzenie się skrzeplin w jego przedsionkach czy komorach. Mogą być nimi np.:

• migotanie przedsionków,

• zapalenie wsierdzia,

• wady zastawkowe,

• świeże blizny pozawałowe.

Materiałem zatorowym prowadzącym do zawału nerki mogą też być skrzepliny przeniesione z innych lokalizacji, blaszki miażdżycowe albo – po rozległym urazie – komórki tłuszczowe.

Innymi przyczynami zawału nerki są choroby naczyń – miażdżyca, zarostowe zapalenie, tętniaki. Charakterystyczne jest występowanie zawału nerki w przypadku tętniaków rozwarstwiających środkowego odcinka aorty.

Rozpoznanie zawału nerki

Objawy zawału nerki są nieswoiste i mogą nasuwać podejrzenie np. kamicy lub odmiedniczkowego zapalenia nerek. Są to przede wszystkim bóle w okolicy lędźwiowej, pojawiające się nagle lub (w przypadku zmian przewlekłych) nawracające napadowo. Niekiedy pojawia się skąpomocz, a w badaniu ogólnym stwierdza się krwinki lub obecność białka. Część przypadków zawału nerki (obejmującego małe fragmenty miąższu) przebiega bezobjawowo albo miernie nasilone oznaki kliniczne ustępują samoistnie. W przypadku zawału całej nerki choroba może się szybko zaostrzać, prowadząc do wstrząsu, skoków ciśnienia tętniczego lub do pojawienia się objawów otrzewnowych.

Rozpoznanie opiera się głównie na badaniach obrazowych. Przerwanie dopływu krwi do nerki może być potwierdzone w:

• ultrasonografii (USG) wykonanej z przystawką dopplerowską pozwalającą na mierzenie przepływów krwi w naczyniach krwionośnych,

• klasycznej angiografii,

• tomografii komputerowej (CT) lub rezonansie magnetycznym (MR, NMR) wykonanym z użyciem podanego dożylnie lub przez cewnik kontrastu.

Klasyczne USG, przeglądowe zdjęcie rentgenowskie (RTG) lub obraz bez kontrastu z tomografii czy rezonansu mogą ujawnić zwężenie naczyń (o ile są widoczne), nieznaczne zmniejszenie nerki (wskutek słabego wypełnienia krwią) oraz zatarcie, rozmycie normalnie obserwowanej struktury narządu.

Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o układzie moczowym:

Leczenie zawału nerki

Leczenie zawału nerki musi być dostosowane do rozległości zmian i klinicznego przebiegu choroby. Jeśli stan chorego szybko się pogarsza lub pojawiają się objawy niewydolności nerek, podstawowym działaniem jest leczenie interwencyjne, zmierzające do usunięcia materiału zatorowego i ograniczenia strefy martwicy. Zabieg taki nazywa się embolektomią – wymaga on otwarcia jamy brzusznej, dotarcia do zamkniętego naczynia, rozcięcia go i usunięcia zakrzepu. W określonych przypadkach można podejmować próby leczenia przy pomocy cewnikowania aorty i dojścia do miejsca zwężenia przy pomocy wprowadzonego przezskórnie cewnika. Umożliwia on podawanie leków w miejscu zatoru, a czasami – udrożnienie tętnicy.

Alternatywą dla leczenia operacyjnego (gdy jest ono niemożliwe lub brak do niego bezpośrednich wskazań) jest podawanie substancji działających trombolitycznie (rozpuszczających zakrzep we wczesnej fazie choroby) lub zmniejszających krzepliwość krwi. W uzupełnieniu stosuje się intensywne leczenie objawowe.

Zawał nerki – rokowanie

Rokowanie w zawale nerki zależy od przebiegu klinicznego i wdrożonego leczenia. Jeśli uda się szybko przywrócić krążenie w zaczopowanej tętnicy, można oczekiwać, że strefa martwicy będzie niewielka i nerka przynajmniej w ograniczonym zakresie podejmie swoją pracę. Ważnym elementem jest stan drugiej nerki – jeśli nie działa ona prawidłowo, to zawał może doprowadzić do niewydolności nerek i konieczności stałego dializowania chorego. Jeśli zaś druga nerka jest sprawna, to posiada ona dostateczną rezerwę, by zapewnić prawidłowe działanie układu wydalniczego, nawet w przypadku całkowitej martwicy czy usunięcia nerki chorej.