Zaparcia to schorzenie polegające na zaburzonym rytmie wypróżnień. Można zaobserwować ich zbyt małą częstotliwość (w ciągu tygodnia mniej niż trzy razy, a między jednym, a drugim wypróżnianiem upływa więcej niż 48 h), a także trudności z zapoczątkowaniem codziennej defekacji, konieczność nadmiernego parcia, uczucie niepełnego wypróżnienia oraz suchy i zbity stolec. Zaparcia mogą być sporadyczne, jeśli są wynikiem spożycia określonej potrawy lub leków. Często ustępują samoistnie, jeśli przestaniemy zażywać problematyczne leki lub usuniemy z diety potrawę, która do zaparć doprowadziła. Jeśli jednak pojawiają się regularnie, konieczne jest zastosowanie odpowiedniego leczenia.

Zaparcia – przyczyny

Zaparcia to problem, którego najważniejszą przyczyną są złe nawyki żywieniowe. Dieta uboga w błonnik i brak odpowiedniego nawodnienia powodują trudności przy wypróżnianiu. Jeśli do organizmu nie zostanie dostarczona odpowiednia ilość płynów i błonnika (dieta ubogoresztkowa), w okrężnicy z resztek pokarmów tworzy się masa kałowa, która jest pozbawiona wody. Błonnik jest składnikiem pokarmowym naturalnie pobudzającym perystaltykę przewodu pokarmowego. Mięśnie jelita poprzez ruchy perystaltyczne przemieszczają kał w stronę odbytnicy, czego efektem jest stolec w postaci stałej. Jeśli jednak zbyt dużo wody zostanie odciągnięte z kału lub resztki pokarmów za wolno przemieszczają się w stronę odbytnicy, dochodzi do zaparć.

Czynnikiem sprzyjającym ich powstawaniu mogą być również niektóre choroby, takie jak: stwardnienie rozsiane, udar, choroba Parkinsona, cukrzyca, mocznica, depresja, toczeń, nerwica, niedoczynność tarczycy, sklerodermia, kamica żółciowa i nerkowa, hiperkalcemia, hipokaliemia oraz amyloidoza. Niektóre leki przeciwbólowe, antydepresyjne, na nadciśnienie, przeciwskurczowe, przeciwdrgawkowe, moczopędne, suplementy z żelazem, leki z glinem i wapnem oraz opiaty i cholinolityki mogą przyczyniać się do zaburzenia wypróżniania.

Zaparcia nierzadko pojawiają się u kobiet w ciąży w wyniku zmian hormonalnych zachodzących w organizmie. Pojawiające się dość często zaparcia u niemowlaka mogą świadczyć o alergii, złej diecie lub zaburzonej mikroflorze jelitowej.

Rodzaje i objawy zaparć

Typowe objawy problemów z wypróżnianiem to wydalenie kału z wielkim trudem, czasem z bólem. Stolec jest twardy, suchy i zbity. Pozostałe objawy zaparć to: uczucie pełności lub niepełnego wypróżnienia, silny dyskomfort, wzdęcia, gazy, większa ilość wydalanego śluzu, bóle brzucha, mdłości, nudności i brak łaknienia. Ze względu na różnorakie przyczyny powstawania zaparć możemy je podzielić na kilka rodzajów:

• atoniczne,
• spastyczne (kurczowe),
• nawykowe,
• stresowe.

Przy zaparciach atonicznych dochodzi do zmniejszonej perystaltyki jelit (jelita wolniej przesuwają resztki pokarmu w stronę odbytnicy) i zwiększonego wchłaniania wody ze stolca w jelicie grubym. Efektem są gęste i suche masy kałowe. Konieczne jest zwiększenie ilości błonnika w diecie, odpowiednie spożycie płynów oraz aktywność fizyczna. Zaparcia spastyczne charakteryzują się z kolei nadmiernym skurczaniem się jelit, które zaciskają się wokół stwardniałych mas kałowych, utrudniając wypróżnienie. Zaparcia nawykowe to zaburzenie oddawania stolca wynikające z powstrzymywania się przed wypróżnieniem, a stresowe wynikają z przyczyn psychologicznych. Dotyczą osób, które prowadzą nerwowy i szybki tryb życia lub doświadczyły tragedii.

Domowe sposoby na zaparcia

Leczenie zaparć należy dostosować przede wszystkim do rodzaju i przyczyny, jaka wywołała dolegliwość. Kuracja polega na zmianie diety i trybu życia. Bardzo ważne w przypadku zaparć jest stosowanie diety ubogoresztkowej (bogata w błonnik) oraz odpowiednie nawodnienie organizmu. Istotne jest również zwiększenie aktywności fizycznej, ponieważ ruch wzmaga perystaltykę jelit. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie leków na zaparcia – są to głównie leki przeczyszczające i lewatywy. Leczenie objawowe może być stosowane doraźnie, ale nie powinno stanowić długotrwałej i ciągłej terapii. Nie można na własną rękę przyjmować różnego rodzaju leków bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą, zwłaszcza jeśli problem jest przewlekły.

Można stosować domowe sposoby na zaparcia, ale należy pamiętać, że podstawą walki z tym problemem jest dieta bogata w błonnik. Warto zatem dodać do swojego jadłospisu zioła bogate w tę substancję, co powinno złagodzić zaparcia. Innymi domowymi sposobami są: jedzenie suszonych owoców, dokładne przeżuwanie, ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie czekolady i słodyczy oraz spożywanie jogurtów i kefirów. Niektórym pomagają masaże brzucha, robienie „brzuszków”, wypicie wody przed posiłkiem, kawa, sok z kiszonej kapusty lub ogórków, zioła na zaparcia lub woda z miodem. Bardzo pomocne w profilaktyce zaparć jest stosowanie probiotyków.