Zanik nerwu wzrokowego stopniowo utrudnia codzienne funkcjonowanie, ale szybka interwencja lekarska może spowolnić lub nawet zatrzymać postęp choroby i tym samym poprawić jakości życia. Jednym ze sposobów utrzymania lub odzyskania pewnego zakresu wizji jest leczenie zaniku nerwu wzrokowego komórkami macierzystymi.
Zanik nerwu wzrokowego
Zanik nerwu wzrokowego oznacza uszkodzenie jego tkanki na skutek wad genetycznych lub czynników nabytych, prowadzących do trwałego lub postępującego upośledzenia jego funkcji, czyli przewodzenia bodźców wzrokowych z siatkówki gałki ocznej poprzez struktury mózgowia aż do ośrodka widzenia w płacie potylicznym mózgu i przetwarzania ich na obraz. Uszkodzenie nerwu, wskutek którego rozwija się choroba, może dotyczyć całego jego przekroju lub tylko części, co bezpośrednio odpowiada zasięgowi ubytków pola widzenia.
Zanik nerwów wzrokowych u dzieci i dorosłych może mieć charakter:
- pierwotny, w którego przebiegu dochodzi do uszkodzenia włókien nerwowych siatkówki, a następnie nerwu wzrokowego;
- wtórny, który rozwija się na skutek patologicznych zmian zachodzących w jamie czaszki lub w oczodole.
W przebiegu choroby stwierdza się bladą tarczę nerwu wzrokowego, która w zaawansowanym stopniu ma barwę białą. Mechanizm zaniku nerwu wzrokowego rozpoczyna się z chwilą jego uszkodzenia. Na dalszym etapie może dochodzić do obrzęku włókien tworzących nerw, zapalenia oraz krwiaków i zmian zwyrodnieniowych, które mogą wtórnie powodować lub nasilać uszkodzenie drogi wzrokowej, a ostatecznie prowadzić do częściowej lub całkowitej utraty wzroku. W zależności od etapu choroby schorzenie wysyła charakterystyczne objawy. Patologię tego typu należy poddać leczeniu możliwie szybko w celu spowolnienia lub zatrzymania stopnia utraty widzenia. Najlepsze rezultaty przynosi leczenie zaniku nerwu wzrokowego komórkami macierzystymi, które pozwala na odzyskanie pewnego zakresu wizji, choć procedura przywracania widzenia jest wymagająca i czasochłonna.
Jak działa oko? Dowiesz się tego z filmu:
Jakie są objawy zaniku nerwu wzrokowego?
W przebiegu choroby obserwuje się głównie objawy dotyczące pogorszenia jakości widzenia, tzn.:
- dolegliwości bólowe odczuwane w oczodole lub wewnątrz gałki ocznej, nasilające się podczas ruchów okiem;
- zaburzenia widzenia barwnikowego, ostrości i kontrastu;
- ograniczenia pola widzenia;
- ciemne plamy przed oczami o różnych rozmiarach, mroczki;
- ubytki w polu widzenia;
- częściową lub całkowitą utratę wzroku.
Zanik nerwu wzrokowego może dotyczyć jednego oka lub obu. Proces tracenia wzroku może utrzymywać się przez długi czas na niezmienionym poziomie lub postępować z różnym nasileniem.
Kiedy może dojść do zaniku nerwu wzrokowego?
Zanik nerwu wzrokowego powstaje najczęściej w następstwie infekcji, urazów mechanicznych w obrębie gałki ocznej, oczodołu i czaszki, w szczególności potylicy. Wywołuje go także wiele przewlekłych chorób zakaźnych, reumatycznych, neurologicznych, metabolicznych i toksycznych, m.in.:
- jaskra, tarcza zastoinowa;
- przewlekły ucisk nerwu, na skutek np. guza, tętniaka czy zmian nowotworowych;
- zapalenie nerwu wzrokowego;
- przewlekłe procesy zwyrodnieniowe siatkówki;
- reakcje alergiczne na niektóre leki czy przyjmowanie substancji chemicznych.
Choroba może być uwarunkowana genetycznie poprzez mutacje mitochondrialne, będące przyczyną wrodzonego zwyrodnienia komórek siatkówki i ich aksonów. Tego typu postać schorzenia to tzw. zanik nerwu wzrokowego Lebera, któremu oprócz ubytków wzroku towarzyszą dodatkowe objawy somatyczne, takie jak: ataksja, zaburzenia układu przewodzącego serca, neuropatia obwodowa czy encefalopatia.
Możliwe sposoby leczenia nerwu wzrokowego
Leczenie zaniku nerwu wzrokowego powinno zostać podjęte możliwie szybko w celu ograniczenia postępu utraty wzroku i degeneracji włókien nerwu wzrokowego. Terapię rozpoczyna się od postępowania przyczynowego, czyli zdiagnozowania podstawowej przyczyny, na której tle rozwinęła się patologia nerwu, i podjęcia terapii w tym kierunku. Choć często etiologia jest jednoznaczna, zanik nerwu wzrokowego może mieć charakter nieuleczalny. Największe nadzieje w skutecznym leczeniu tego typu schorzenia pokłada się w terapii komórkami macierzystymi. Operacja zaniku nerwu wzrokowego może przynieść pierwsze efekty po 2–3 miesiącach od przeszczepu. Klasyczne zabiegi chirurgiczne prowadzone są w przypadku uciśniętych struktur nerwu wzrokowego z różnych przyczyn, takich jak guz czy krwiak, w celu odblokowania jego struktur i udrożnienia przewodnictwa nerwowego. Z kolei farmakoterapia nie naprawia uszkodzeń, ale uzupełnia proces leczenia, uśmierza dolegliwości bólowe, odżywia zwyrodniały nerw, usprawnia krążenie krwi w tarczy nerwu wzrokowego i mózgu oraz reguluje ciśnienie wewnątrz gałki ocznej.
Bibliografia:
- Kański J., „Okulistyka kliniczna”, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, wyd. 2, Wrocław 2005.
- Kępa B., Hautz W., Seroczyńska M., Adach K., „Zanik nerwów wzrokowych – główna okulistyczna przyczyna pogorszenia widzenia u dzieci i młodzieży”, Medycyna Wieku Rozwojowego, vol. 11, 2007.
- Niżankowska M.H., „Podstawy okulistyki”, wyd. 2, Volumed, Wrocław 2000.