Yerba mate to napój nazywany też herbatą paragwajską, herbatą jezuitów lub po prostu mate. Przyrządza się go z suszonych liści ostrokrzewu paragwajskiego. Drzewo to rośnie dziko w kilku krajach Ameryki Południowej: w Brazylii, Argentynie, Paragwaju i Urugwaju. Obecnie występuje także na sztucznych uprawach. Właściwości ostrokrzewu wykorzystywali już wcześniej zamieszkujący ten kontynent Indianie.

Yerba mate – właściwości

Yerba mate zawiera wiele substancji o zdrowotnych właściwościach. Są to polifenole, saponiny, witaminy A, C, E oraz witaminy z grupy B. Spośród minerałów w składzie yerba mate można znaleźć potas, magnez, mangan, wapń i fosfor. Jednak powodem, dla którego najczęściej sięga się po mate, jest pobudzenie. Napar z ostrokrzewu paragwajskiego jest bogatym źródłem kofeiny – parzony przez 45 minut może zawierać jej ok. 125 mg kofeiny na 500 ml. To mniej niż w kawie, jednak kofeina zawarta w yerba mate uwalnia się stopniowo. Dzięki temu ożywcze działanie mate jest odczuwane dłużej, niż po wypiciu kawy.

Oprócz działania pobudzającego organizm i korę mózgową, kofeina ma właściwości rozszerzające naczynia wieńcowe, stymulujące wydzielanie soku żołądkowego, moczopędne i przeciwbólowe. Z kofeiną występuje jej pokrewna – teobromina. Ma ona szczególne działanie moczopędne (zwiększa przepływ krwi przez nerki i filtrację w kłębuszkach nerkowych) oraz rozkurczające mięśnie gładkie naczyń krwionośnych. Nie można też zapomnieć o właściwościach antyoksydacyjnych tego naparu. Yerba mate zawdzięcza je polifenolom. Mają one także właściwości przeciwmiażdżycowe, przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe i przeciwalergiczne. Ponadto wspomagają przyswajanie witaminy C. Używa się ich też w leczeniu m.in. chorób Parkinsona i Alzheimera. Poza tym napój obniża poziom złego cholesterolu (LDL), reguluje przemianę materii i wspomaga trawienie.

Zobacz także: Czerwona herbata – właściwości prozdrowotne i odchudzające. Sposób parzenia i skutki uboczne

Zawarte w yerba mate witaminy redukują ryzyko wystąpienia miażdżycy, artretyzmu, zaćmy, schorzeń układu oddechowego. W odróżnieniu od kawy, napar z ostrokrzewu paragwajskiego nie wypłukuje minerałów, a je dostarcza. Yerba mate zaspokaja głód, dzięki czemu wspomaga odchudzanie. Oprócz tego oczyszcza organizm z toksyn i metali ciężkich, koi układ nerwowy i pobudza krążenie.

Rodzaje yerba mate

Jest wiele rodzajów yerba mate, z których większość jest dostępna także w Polsce. Najczęstszym rozróżnieniem jest yerba mate elaborada i despalada. Yerba mate elaborada, nazywana też sin palo, to inaczej susz z gałązkami. Dzięki nim picie yerba elaborada jest łatwiejsze, napar zawiera też mniej kofeiny. Yerba mate despalada nie zawiera więcej niż 10% gałązek.

Osoby, które zaczynają przygodę z yerba mate, powinny spróbować najpierw yerby suave. Zawiera ona mniej kofeiny niż inne rodzaje, ma też łagodniejszy smak. W niektórych regionach ostrokrzew paragwajski jest suszony w dymie. Jeżeli komuś nie odpowiada aromat wędzonki, powinien poszukać yerb oznaczonych jako sin humo. Są to yerby suszone metodą bezdymną. Na opakowaniach można też spotkać oznaczenia wskazujące, czy susz pochodzi z upraw górskich, czy nizinnych. Mate aromatyzowane określa się jako saborizada, a te zmieszane z ziołami – con hierbas. Te ostatnie mogą wspomagać właściwości odchudzające naparu, trawienie i oczyszczanie organizmu. Ci, którym zależy na wysokiej jakości, mogą poszukać yerba mate z ekologicznych upraw, na których nie używa się środków chemicznych.

Parzenie yerba mate

Tradycyjnie yerba mate parzy się w naczyniach zrobionych z owoców tykwy, nazywanych calebasami. Napar pije się z nich przez bambusowe rurki, czyli bombille, zakończone sitkiem. W sklepach łatwiej jednak dostać ceramiczne calebasy i metalowe bombille, które są znacznie łatwiejsze w utrzymaniu.

Miłośnicy yerba mate, którzy piją ją od dłuższego czasu, sypią do calebasy nawet 2/3 całego naczynia. Początkujący powinni jednak zacząć od 2–3 łyżeczek. Susz należy zalać wodą o temperaturze 70°C. Największe stężenie kofeiny w naparze uzyskuje się po parzeniu przez ok. 45 minut. Z reguły jednak parzy się ją krócej – do kilku minut. Jeżeli ma być słabszy – należy parzyć go krócej i w wyższych temperaturach. Susz yerba mate można zalewać nawet 6–7 razy.

Zobacz także: Zielona herbata – właściwości odchudzające i inne. Parzenie herbaty

Yerba mate można też pić na zimno, nazywa się ją wtedy yerba mate terere. Najbardziej nadają się do tego grubo cięte rodzaje ostrokrzewu. Na zimno dobrze smakują yerba mate smakowe z dodatkiem ziół lub soku. Często dodaje się do niej także kostki lodu. Zimna yerba mate ma takie same właściwości, jak napar na gorąco. Podobnie, jak przy parzeniu, susz można zalewać kilka razy.