Wstrząs kardiogenny to stan wywołany zaburzeniem czynności serca, a konkretnie powstający w przebiegu ostrej niewydolności tego narządu. W wyniku niewydolności serca dochodzi do zmniejszenia jego rzutu. Wstrząs jest stanem zagrożenia życia pod postacią ostrej niewydolności krążenia. W stanie wstrząsu układ krążenia nie jest w stanie dostarczyć do tkanek odpowiedniej ilości tlenu, aby pokryć ich zapotrzebowanie. Ważne jest, by wykluczyć wtedy niedokrwistość lub niewydolność oddechową jako przyczynę tego stanu. W organizmie zaczynają nasilać się mechanizmy metabolizmu beztlenowego, powstają mleczany, spada też ciśnienie tętnicze.

Wstrząs kardiogenny – przyczyny

Wstrząs jest stanem, który może zostać wywołany przez wiele mechanizmów. Wyróżnia się:

• wstrząs hipowolemiczny (zmniejszenie objętości krążącej krwi),

• wstrząs dystrybucyjny (wynikający z nadmiernego rozszerzenia naczyń krwionośnych i zaburzeń w przepływie krwi i jej dystrybucji, zalicza się tu wstrząs septyczny, anafilaktyczny i neurogenny),

• wstrząs obturacyjny (o etiologii mechanicznej, kiedy powstaje przeszkoda w postaci zamknięcia naczyń czy ucisku na serce i naczynia od zewnątrz),

• wstrząs kardiogenny będący skutkiem zaburzeń czynności serca.

Najczęstszymi przyczynami wstrząsu kardiogennego są: ostry zawał serca, istotne zaburzenia rytmu serca i upośledzenie funkcji zastawek serca. Dochodzi wtedy do upośledzenia kurczliwości serca, a także do poważnych zaburzeń rytmu.

Inne przyczyny wstrząsu kardiogennego wywołujące ostrą niewydolność serca to:

• przełom nadciśnieniowy,

• zaburzenia przewodzenia,

• tamponada serca (zaliczana również do przyczyn wstrząsu obturacyjnego),

• odma opłucnowa,

• rozwarstwienie aorty,

• zaburzenia hormonalne,

• duży rzut serca w przebiegu zakażeń,

• zapalenia mięśnia sercowego i wsierdzia,

• uszkodzenie serca,

• kardiomiopatia rozstrzeniowa,

• wady serca.

Wstrząs kardiogenny objawy

Objawy wstrząsu kardiogennego obejmują objawy definiowane jako wstrząs, nakładające się na objawy samej przyczyny wstrząsu, czyli niewydolności serca. Początkowo mogą pojawić się objawy wynikające z zaburzeń w krążeniu dużym, których źródłem jest niewydolność prawokomorowa serca:

• obrzęki obwodowe (szczególnie w okolicy kostek u osób spionizowanych, a także w okolicy kości krzyżowej u osób leżących),

• poszerzone żyły szyjne,

• ból i tkliwość w prawym podżebrzu w wyniku powiększenia wątroby,

• przesięki do jam ciała, czyli płyn w opłucnej, otrzewnej i osierdziu.

Objawy mogą być również specyficzne względem krążenia małego, czyli niewydolności lewokomorowej:

• duszność,

• szybki oddech,

• rzężenia nad polami płucnymi podczas osłuchiwania płuc.

Ponadto pojawiają się objawy zmniejszonego rzutu serca, czyli: niedokrwienia tkanek, męczliwość, znaczne osłabienie, senność, blada, wilgotna i chłodna skóra, czasem sinica. Zmniejsza się ilość oddawanego moczu i spada ciśnienie tętnicze.

Ostra niewydolność krążeniowa może się rozwijać, przybierając obraz wstrząsu kardiogennego. Dochodzi wtedy do znacznego upośledzenia krążenia obwodowego i perfuzji tkanek. Ciśnienie skurczowe spada poniżej 90 mmHg lub średnie ciśnienie skurczowe zmniejsza się o więcej niż 30 mmHg. Pojawiają się bezmocz, zaburzenia rytmu serca, a ostatecznie objawy niewydolności wielonarządowej i obrzęku płuc. Finalnie może dojść do zatrzymania krążenia.

Leczenie wstrząsu kardiogennego

Kiedy chory wpada we wstrząs, najczęściej znajduje się już pod opieką medyczną. Najważniejsze jest oczywiście postępowanie mające na celu zapobieganie wystąpieniu wstrząsu, jednak niekiedy nie udaje się go uniknąć. Pierwsza pomoc obejmuje utrzymanie drożności dróg oddechowych (często konieczne bywa zaintubowanie chorego i podłączenie respiratora), uniesienie nóg, by poprawić ciśnienie, ale nie zawsze jest to dobre, ponieważ może pogorszyć wentylację płuc, co nie jest wskazane przy zastoju krwi w krążeniu płucnym.

We wstrząsie choremu zakłada się 2 wenflony do żył, by była możliwa płynoterapia, czyli przetaczanie odpowiedniej ilości płynów i składników krwi. Zakładany jest cewnik do żyły centralnej w celu podawania wielu leków, a także cewnik do tętnicy umożliwiający inwazyjne monitorowanie ciśnienia.

Dalszy etap leczenia obejmuje leczenie przyczynowe wstrząsu kardiogennego. Uzupełnia się płyny (z wyjątkiem wstrząsu kardiogennego, któremu towarzyszy obrzęk płuc). Podaje się noradrenalinę jako lek obkurczający naczynia krwionośne, adrenalinę lub dopaminę. We wstrząsie przebiegającym z małym rzutem serca sprawdza się dobutamina. Konieczne jest prowadzenie tlenoterapii, a czasami też przetoczenie koncentratu krwinek czerwonych.

Jeśli występuje kwasica metaboliczna, czasami nieodzowne bywa podanie wodorowęglanu sodu, aby unormować gospodarkę kwasowo-zasadową organizmu.

Pacjent we wstrząsie podlega ścisłemu monitorowaniu parametrów życiowych, w tym:

• ciśnienia,

• świadomości,

• czynności serca,

• saturacji,

• gazometrii krwi,

• poziomu sodu i potasu,

• czynności nerek i wątroby,

• rzutu serca,

• ośrodkowego ciśnienia żylnego.