Udar cieplny najczęściej bywa konsekwencją działania intensywnego promieniowania słonecznego i przegrzania głowy oraz szyi. Niebezpieczeństwo jego wystąpienia znacząco wzrasta także w dni pochmurne, gdy temperatura powietrza przekracza 30°C, a dodatkowo panuje wysoka wilgotność powietrza. Udar cieplny, czyli zaburzenie termoregulacji organizmu, bywa też efektem nadmiernego wysiłku fizycznego wykonywanego w wysokiej temperaturze.

Udar cieplny – objawy

Udar cieplny często bywa mylony z wyczerpaniem upałem, czyli stanem znacznie łagodniejszym, wywołanym zazwyczaj odwodnieniem organizmu będącym konsekwencją nadmiernego pocenia się i nieprzyjmowania odpowiednich ilości płynów. Charakteryzuje się narastającym zmęczeniem, uczuciem osłabienia i niepokoju oraz obfitą potliwością, w miarę pogarszania się stanu chorego następuje też spadek ciśnienia, zwolnienie tętna, a skóra staje się blada i lepka. Czasami wyczerpanie upałem prowadzi też do zaburzeń świadomości czy omdleń.

Udar cieplny, który pojawia się, gdy w organizmie zostają zaburzone mechanizmy termoregulacji i schładzania, jest zaburzeniem znacznie poważniejszym, przede wszystkim dlatego, że towarzyszy mu bardzo wysoka gorączka, przekraczająca niejednokrotnie 40°C. Utrzymująca się zbyt długo taka temperatura może prowadzić do uszkodzenia komórek nerwowych, a nawet nieodwracalnej denaturacji, czyli ścinania się białek, co w konsekwencji grozi śmiercią.

Udar cieplny bywa bardzo groźny, ponieważ często występuje nagle, choć niekiedy poprzedzają go bóle i zawroty głowy, wymioty i nudności, a także szybko postępujące zmęczenie. Skóra staje się wówczas gorąca, zaczerwieniona i sucha, oddech jest szybki i płytki, a tętno może wzrosnąć do 160–180 uderzeń na minutę. Udarowi cieplnemu czasami towarzyszą zaburzenia świadomości i uczucie dezorientacji, w końcowej fazie dochodzi też do utraty przytomności, drgawek i zapaści układu krążenia.

Zobacz także: Hipertermia – czym grozi przegrzanie organizmu?

Leczenie udaru cieplnego

Na udar cieplny najbardziej narażone są dzieci i osoby starsze, jego ryzyko zwiększają również:

• osłabienie spowodowane przewlekłymi chorobami;
• brak snu;
• otyłość;
• spożywany w nadmiarze alkohol;
• przebycie udaru cieplnego w przeszłości;
• niektóre leki, zwłaszcza moczopędne (m.in. beta-blokery wykorzystywane w leczeniu nadciśnienia), ale również preparaty z grupy fenotiazyn (stosowane w terapii zaburzeń psychicznych), środki antyalergiczne czy antycholinergiczne, używane do łagodzenia dolegliwości związanych z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, układu oddechowego czy moczowo-płciowego.

W przypadku udaru cieplnego najważniejsza jest szybka pomoc lekarska, ponieważ konieczne może okazać się dożylne podanie płynów lub środków pobudzających pracę serca. Zaburzenie wymaga natychmiastowej hospitalizacji, by monitorować i kontrolować temperaturę ciała. W razie utrzymywania się drgawek podaje się dożylnie środki uspokajające.

Zobacz także: Udar słoneczny grozi zgonem: objawy udaru słonecznego, przyczyny i pierwsza pomoc

Po przejściu udaru cieplnego należy odpoczywać przez kilka dni, najlepiej pozostając w łóżku. Temperatura ciała może zmieniać się jeszcze przez kilka następnych tygodni.

Udar cieplny – pierwsza pomoc

Szansą na uratowanie chorego, który przechodzi udar cieplny, są szybko podjęte działania przez osoby z otoczenia. W pierwszej kolejności należy jak najszybciej przenieść chorego w chłodne, najlepiej klimatyzowane miejsce, położyć z nogami umieszczonymi powyżej tułowia, poluzować ciasną odzież, podać niewielką ilość chłodnych płynów i zadzwonić po pogotowie.

W oczekiwaniu na profesjonalną pomoc osobę z udarem cieplnym trzeba schłodzić, najlepiej zanurzając w wannie z chłodną wodą, ewentualnie umieszczając pojemniki z lodem pod ramionami, w pachwinach, wokół szyi i kostek. Można ją również owinąć w zimne, mokre prześcieradło lub ręcznik, a także energicznie wachlować, by w ten sposób obniżyć temperaturę ciała. Nie wolno jednak wywołać dreszczy, w wyniku których organizm zacznie wytwarzać ciepło.

Udar cieplny u dziecka

Niemowlęta i małe dzieci są szczególnie narażone na udar cieplny, ponieważ ich organizmy łatwiej absorbują ciepło, a termoregulatory nie są jeszcze w pełni zdolne do intensywnego wysiłku. Jeśli dziecko zaczyna być marudne, płakać, intensywnie się pocić albo ma dreszcze, należy jak najszybciej zabrać je w chłodniejsze i zacienione miejsce, rozebrać i podać coś do picia. Gdy to nie pomaga, a stan dziecka się pogarsza – skóra jest sucha i zaczerwieniona, dochodzi do zaburzeń świadomości, omdleń czy drgawek – trzeba jak najszybciej wezwać pogotowie.

Udaru cieplnego można uniknąć, dbając o nawodnienie organizmu, w upalne dni pijąc nawet wtedy, gdy nie odczuwa się pragnienia. Należy też unikać wytężonego wysiłku fizycznego między godziną 10:00 a 16:00, często odpoczywać w chłodniejszych miejscach, nosić jasną i przewiewną odzież.