Tętniak często jest obecny już od urodzenia (tętniak wrodzony), może się też tworzyć u osób starszych, po 55. roku życia; bardziej narażeni na niego są mężczyźni. Pojawia się w różnych miejscach, lecz zazwyczaj umiejscawia się w aorcie, czyli w głównym naczyniu krwionośnym, które rozciąga się od klatki piersiowej do jamy brzusznej i transportuje utlenowaną krew z serca do całego ciała. Czasami tętniak występuje we fragmencie aorty przebiegającym przez brzuch (tętniak aorty brzusznej).

Bardzo groźny jest tętniak mózgu – jego pęknięcie powoduje krwotok będący przyczyną niespodziewanej śmierci młodych ludzi. Osoby, które przeżyją pęknięcie tętniaka, mogą doznać ubytków neurologicznych.

Tętniak – objawy

Niekiedy schorzenie przebiega niemal bezobjawowo i bywa wykrywane przypadkowo w czasie badań wykonywanych z innego powodu, zazwyczaj podczas tomografii komputerowej (TK) lub ultrasonografii (USG).

Dolegliwości mogą pojawić się, gdy tętniak wskutek powiększenia zaczyna uciskać otaczające tkanki i sąsiednie narządy. Na przykład tętniak aorty wywołuje czasami ból klatki piersiowej lub dolnej części pleców. Może być również przyczyną zaburzeń rytmu serca. Niekiedy jego objawy przypominają bóle wieńcowe.

Tętniak aorty może być odczuwany jako pulsujący guz w jamie brzusznej. Pojawia się również ból promieniujący do kręgosłupa i pachwin. Tętniak tętnicy szyjnej to pulsujący guz na szyi, często widoczny w postaci podskórnego wybrzuszenia.

W tętniaku aorty czasem dochodzi do pęknięcia błony wewnętrznej i rozwarstwienia ściany naczynia krwionośnego przez płynącą krew. Powstaje wówczas tętniak rozwarstwiający, stanowiący bardzo poważne zagrożenie dla życia. Jego powikłaniem może być niewydolność nerek i niedokrwienie narządów położonych za miejscem rozwarstwienia.

Ryzyko śmierci bardzo zwiększa pęknięcie tętniaka, którego objawami są zwykle:

• zawroty głowy;

• nagłe osłabienie;

• omdlenie;

• szybkie bicie serca.

Pęknięcie tętniaka aorty lub tętnicy szyjnej najczęściej kończy się zgonem w ciągu kilku minut. Życie czasem ratuje natychmiastowa operacja, podczas której zostaje powstrzymane krwawienie i naprawione uszkodzone miejsce.

Tętniak serca

Tętniak serca to uwypuklenie ściany mięśnia sercowego, będące zazwyczaj konsekwencją i powikłaniem rozległego zawału serca (najczęściej jego przedniej lewej komory), w wyniku którego tworzy się tzw. blizna zawałowa, niemająca zdolności kurczenia się. Gdy podczas pracy serca jej obszar ulega rozciąganiu, dochodzi do powstania tętniaka. Najbardziej niebezpieczny dla zdrowia i życia jest tętniak serca rozwijający się do 48 godzin od przebytego zawału.

Tętniak – przyczyny

Przyczyny tętniaka mogą być bardzo różne. Jego powstawaniu sprzyjają na pewno postępująca w miarę upływu lat miażdżyca, czyli stwardnienie tętnic, a także nadciśnienie tętnicze czy nieleczona choroba wieńcowa. Rozwój schorzenia może też przyspieszać palenie papierosów.

Innymi przyczynami tętniaków są predyspozycje dziedziczne i wady wrodzone, np. zwężenie cieśni aorty czy zespół Marfana – schorzenie uwarunkowane genetycznie. Ryzyko pojawienia się tętniaków zwiększają też stany zapalne rozwijające się w organizmie czy nadmierny wysiłek, zwłaszcza dźwiganie ciężkich przedmiotów.

Operacja tętniaka

W początkowym stadium rozwoju, gdy tętniak ma małe rozmiary, zwykle nie stwarza zagrożenia dla zdrowia. Wymaga jednak stałej kontroli lekarskiej, ponieważ w miarę jego rozwoju ściana tętnicy zaczyna tracić zdolność rozciągania i staje się za słaba, by wytrzymać siłę przepływającej krwi. Tętniak może wówczas pęknąć. Pęknięty tętniak powoduje krwawienie wewnętrzne, co stanowi poważne zagrożenie dla życia.

W takim przypadku niezbędna staje się operacja tętniaka. Aby się do niego dostać, chirurg wykonuje niewielkie nacięcie i operuje tętnicę, zastępując jej wycięty fragment z tętniakiem rurką z tkaniny, zwaną protezą, służącą jako zastępcze naczynie krwionośne. Powrót do zdrowia po takim zabiegu może trwać nawet 3 miesiące.

Nie ma alternatywnych metod leczenia tętniaków. Ponieważ ryzyko ich wystąpienia zwiększa miażdżyca, zaleca się dietę ubogą w tłuszcze nasycone i bogatą w błonnik, co sprzyja obniżeniu poziomu cholesterolu we krwi. Należy też kontrolować masę ciała i zaprzestać palenia papierosów. Korzystna może być aktywność fizyczna, jednak wymaga konsultacji z lekarzem. W przypadku rozpoznania tętniaka może się okazać konieczne zrezygnowanie z uprawiania sportu.

Tętniak mózgu. Alżbeta Lenska opowiada o chorobie