Rosnące zainteresowanie glutenem i jego (rzekomo) niekorzystnym wpływem na zdrowie spowodowały, że producenci wyrobów medycznych wypuścili na rynek testy na celiakię, które można wykonać samemu w domu. Postanowiłyśmy sprawdzić, jak i czy działają. 

Czy testy apteczne są wiarygodne?

Z kilku różnych testów wybrałyśmy dwa. Każdy z nich w oparciu o próbkę krwi miał ocenić, czy w surowicy pojawiają się konkretne przeciwciała, które mogą sugerować celiakię. Jak wygląda takie badanie? Oba zestawy zawierały płytkę, na której umieszcza się próbkę do badania oraz odczynnik. W pierwszym przypadku po ukłuciu palca (w zestawie znajduje się „nakłuwacz” podobny do tego, który stosują osoby chore na cukrzycę podczas samobadaniu glukozy we krwi), kroplę krwi z pomocą specjalnej pipetki umieszcza się na płytce. Następnie do próbki dodaje się kilka kropli odczynnika. Po 15 minutach mamy gotowy wynik.

W drugim teście krople krwi miesza się z odczynnikiem, i tak przygotowany materiał umieszcza się na płytce. Wynik otrzymuje się po 15 minutach.

Komu szkodzi gluten? Dowiesz się tego z filmu:

Proste badanie – jednoznaczna odpowiedź?

Kupione w aptece testy wykonały trzy osoby – pierwsza z testujących nie choruje na celiakię (była diagnozowana w tym kierunku i z całą pewnością nie ma choroby trzewnej), druga choruje na celiakię i stosuje dietę bezglutenową, a trzecia zmaga się z chorobą tarczycy i na diecie bezglutenowej czuje się lepiej, ale badań w jej kierunku celiakii nie miała wykonywanych. Co wykazały testy? We wszystkich trzech przypadkach oba testy dały wynik negatywny.

U chorych z podejrzeniem celiakii wykonuje się m.in. gastroskopię (z pobraniem wycinka z dwunastnicy do badania histopatologicznego) oraz badanie krwi z oznaczeniem dwóch z trzech przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG), przeciwko deaminowanemu peptydowi gliadyny (DGP), przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA). Czasem konieczne może być pobranie wycinka z górnego odcinka jelita cienkiego. Dlatego nie sadzę, aby te testy były wiarygodne, a już na pewno niczego nie rozstrzygają – mówi Dariusz Maj, gastrolog w Centrum Medycznym Damiana. 

Testy na celiakię, które wykonywałyśmy w redakcji sprawdzały jedynie obecność przeciwciał IgA. To zdecydowanie za mało, aby móc jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Ale to nie jedyny problem.

Niektóre osoby mogą mieć zaburzone wydzielenie przeciwciał w tej klasie, tym samym wynik negatywny w żaden sposób nie jest wiarygodny. Przy samodzielnej interpretacji takich wyników trzeba zachować dużą ostrożność. Nawet jeśli test pokazał wynik negatywny to wcale nie oznacza, że jesteśmy zdrowi. Tak samo będzie z wynikiem dodatnim. Analiza i ocena stanu zdrowia pacjenta zawsze należy do lekarza specjalisty  - mówi Celina Kinicka, dietetyk w Centrum Medycznego Damiana.

Celiakia czy nietolerancja glutenu?

Warto mieć na uwadze, że celiakia i nietolerancja glutenu to zupełnie dwa różne schorzenia. Celiakia jest rodzajem nietolerancji i w jej przypadku dzięki odpowiednim badaniom można potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Do najbardziej charakterystycznych objawów celiakii należą:

• bóle i wzdęcia brzucha;

• biegunki tłuszczowe lub wodniste;

• utrata masy ciała;
  

• zaburzenia rozwoju u dzieci;

• niski wzrost;

• zmiana usposobienia, często depresja;

• objawy niedoborowe (np. uporczywa anemia) spowodowane zespołem złego wchłaniania.
  

Mimo że objawy wydają się dość charakterystyczne to i tak bardzo często celiakia jest mylona z zespołem jelita drażliwego czy alergią. Co ciekawe, dolegliwości te występują zaledwie u 10 proc. chorych. Celiakia zazwyczaj nie daje żadnych objawów lub są one na tyle niespecyficzne, że nie są łączone z chorobą trzewną.

Z nietolerancją glutenu już tak łatwo nie jest. Nie ma badań w jej kierunku, dlatego przy stawianiu diagnozy pod uwagę bierze się przede wszystkim subiektywne odczucia pacjenta. Zdarzają się pacjenci, którzy choć mają prawidłowe wyniki badań w kierunku choroby trzewnej, zgłaszają, że gluten im nie służy. W ich przypadku - tak samo, jak u osób z celiakią - wprowadza się dietę bezglutenową.

Czy rezygnacja z gluteny pomaga schudnąć? Dowiesz się tego z filmu:

Gluten jest zły?

Gluten to białko, które powinno się znaleźć w diecie każdej zdrowej osoby. Wykluczenie go z diety może skończyć się poważnymi niedoborami np. witamin z grupy B. Warto podkreślić, że tzw. dieta bezglutenowa jest trudna. Wymaga wielu wyrzeczeń i co gorsza jest też stosunkowo droga.

Osoby, które rezygnują z glutenu i kupują produkty dla osób z celiakią muszą sobie zdawać sprawę, że bardzo często opierają się one na białej mące, która pozbawiona jest choćby błonnika pokarmowego. Niedobór tego związku spowolni metabolizm i może zaburzyć działanie całego organizmu - dodaje dietetyczka.