Tasiemiec to pasożyt wywołujący chorobę o nazwie tasiemczyca. Jest to schorzenie dotyczące przede wszystkim przewodu pokarmowego, wynikające z obecności tasiemca w świetle jelita cienkiego. Tasiemiec nieuzbrojony występuje na całym świecie, choć zdecydowanie częściej na Bliskim Wschodzie. W Polsce co roku odnotowuje się niemal 200 przypadków zakażeń. Bruzdogłowiec szeroki jest typem tasiemca o charakterze endemicznym, występuje głównie w Ameryce Południowej.

Tasiemiec u człowieka – uzbrojony czy nieuzbrojony?

Tasiemczyca u człowieka wywołana jest najczęściej przez tasiemca nieuzbrojonego (Taenia saginata). Dużo rzadziej przez uzbrojonego (Taenia solium). Zdarzają się również nieliczne przypadki zakażeń tasiemcem karłowatym lub bruzdogłowcem szerokim. Dorosła postać tasiemca nieuzbrojonego może osiągnąć nawet 10 m. Postać uzbrojona jest mniejsza, chociaż również sięga 2–3 m. Do spektakularnych rozmiarów potrafi urosnąć bruzdogłowiec szeroki – nawet do 15 m. Tasiemiec karłowaty, jak sama nazwa wskazuje, jest niewielki. Jego wymiary to maksymalnie 6 mm. Jak każdy pasożyt, tasiemiec również składa jaja, które są wydalane ze stolcem. Nietrudno wtedy o ich przedostanie się do gleby, a dalej spożycie przez zwierzęta hodowlane – świnie czy bydło. To one są żywicielem pośrednim tasiemca. W ich mięśniach tworzą się wągry (czyli postacie larwalne tasiemca), którymi może zarazić się człowiek.

Cykl rozwojowy tasiemca – jak się zarazić?

Rezerwuarem i tzw. żywicielem ostatecznym tasiemca jest człowiek. Do zakażenia dochodzi najczęściej przez spożycie surowego mięsa. Tasiemcem nieuzbrojonym można zarazić się, jedząc mięso wołowe. Uzbrojony tasiemiec związany jest z jedzeniem mięsa wieprzowego lub rybiego (dotyczy to głównie łososia, szczupaka, okonia i niektórych innych słodkowodnych gatunków ryb). Jak można się domyślić, w przypadku ryb chodzi głównie o tasiemca karłowatego, ponieważ żaden inny nie miałby warunków do osiągnięcia w nich optymalnego rozmiaru. W przypadku ryb tasiemiec przenosi się najczęściej poprzez skażoną wodę, brudne ręce czy zanieczyszczony pokarm. Okres wylęgania tasiemców jest zróżnicowany. Dwa główne typy – uzbrojony i nieuzbrojony – wylęgają się około 10–14 tygodni.

Tasiemiec bąblowcowy

Tasiemiec bąblowcowy jest innym typem tasiemca. Wywołuje bąblowicę. Człowiek jest tak naprawdę tylko przypadkowym żywicielem pośrednim. Źródłem zakażenia są zwierzęta, na przykład koty czy psy. Dlatego tak ważne jest ich regularne odrobaczanie. Inną drogą zakażenia są dzikie zwierzęta, które oddają stolec w lesie, a człowiek zaraża się poprzez zjadanie niemytych owoców leśnych. Bąblowiec może zlokalizować się w każdym narządzie (np. w wątrobie), prowadząc do jego niewydolności. Jest częstszy u dzieci ze względu na to, że podjadają one leśne owoce niemyte, dodatkowo często po zabawie ze zwierzętami wkładają ręce do buzi.

Tasiemiec – objawy

Zarażenie rzadko daje silne objawy, często przez długi czas przebiega bezobjawowo. Może wystąpić ból brzucha, jednak o niezbyt dużym nasileniu. Ponadto zdarzają się nudności, wymioty czy biegunka. Bardzo groźną konsekwencją inwazji pasożyta jest wągrzyca. Innym objawem, szczególnie związanym z zakażeniem bruzdogłowcem szerokim, jest niedokrwistość. Wynika ona z wchłaniania przez tasiemca witaminy B12.

Wągrzyca

Wągrzyca to choroba wywołana przez tasiemca uzbrojonego zlokalizowanego w mózgu, oku, mięśniach lub w innych narządach wewnętrznych.

Tasiemiec uzbrojony po dostaniu się do organizmu człowieka może trafić do krwi i lokalizować się w narządach wewnętrznych, najczęściej w mózgu. Rzadziej wędruje do gałki ocznej, mięśni czy innych tkanek. Tworzy tam wągry, mogące przetrwać w tych tkankach wiele lat, a następnie ulec zwapnieniu i obumarciu.

Tasiemiec uzbrojony w mózgu

Wągry lokalizują się najczęściej w korze mózgowej, wywołując obrzęk, objawy wynikające ze wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, a także z lokalizacji wągra. Może dojść do uszkodzenia struktur mózgowych, paraliżu, zaburzeń osobowości. Rokowanie jest bardzo złe.

Tasiemiec uzbrojony w oku

Tasiemiec uzbrojony rzadziej lokalizuje się w oku, jednak jeśli tam trafi, wywołuje różnego rodzaju zaburzenia widzenia. Wszystko zależy gdzie się umiejscowi. Prowadzi do rozległych stanów zapalnych i uszkodzeń narządu wzroku.

Jak wykryć tasiemca?

Chory najczęściej podejrzewa zakażenie tasiemcem, kiedy dostrzeże segmenty tasiemca (człony) w stolcu. Dlatego podstawowym badaniem diagnostycznym jest stwierdzenie obecności jaj tasiemca w badaniu mikroskopowym kału. Z reguły niezbędne jest kilkukrotne przeprowadzenie badania, ponieważ aby określić morfologię tasiemca, należy natrafić na człon maciczny wydalanego tasiemca. Tylko ten fragment pozwala na zróżnicowanie tasiemca uzbrojonego z nieuzbrojonym. Badanie mikrobiologiczne umożliwia również zróżnicowanie tasiemczycy z innymi robaczycami.

Leczenie tasiemca

Leczeniem z wyboru jest prazykwantel podawany jednorazowo lub albendazol zażywany przez 3 dni. Inne postępowanie jest w przypadku wągrzycy z zajęciem mózgu, rdzenia kręgowego czy narządu wzroku. W tym wypadku leki przeciwpasożytnicze mogą nawet nasilić objawy neurologiczne. Jeśli wągry są pojedyncze, można rozważyć leczenie chirurgiczne.