Szpiczak mnogi to choroba nowotworowa, której charakterystyczną cechą jest namnażanie się patologicznych komórek układu odpornościowego – plazmocytów. Powstają one w szpiku kostnym. Prawidłowe komórki układu immunologicznego wytwarzają immunoglobuliny wspomagające w zwalczanie infekcji. Tymczasem immunoglobuliny wytarzane przez plazmocyty u chorego na szpiczaka mnogiego nie spełniają swoich właściwych funkcji. Szpiczak mnogi najczęściej dotyczy mężczyzn, w większości przypadków występuje po 70. roku życia. Niewielki odsetek chorych to osoby poniżej 60. roku życia (5%) oraz poniżej 40. roku życia (2%).

Przyczyny szpiczaka mnogiego

Przyczyny szpiczaka mnogiego nie zostały jeszcze rozpoznane. Najprawdopodobniej duże znaczenie mają tutaj czynniki genetyczne oraz niektóre zakażenia wirusowe i bakteryjne. Istotne może być również narażenie na częsty kontakt z niektórymi substancjami chemicznymi, takimi jak benzen, azbest czy składniki znajdujące się w środkach ochrony roślin. Nie bez znaczenia jest też prawdopodobnie długotrwała ekspozycja na promieniowanie jonizujące.

Szpiczak mnogi – rokowania

Podjęcie leczenia szpiczaka mnogiego z reguły pozwala uzyskać remisję i zwiększenie długości życia chorego. Gorsze są wyniki leczenia nawrotów. Zwykle przyczyną śmierci jest zakażenie. Zależnie od współistniejących czynników ryzyka, 5-letnie całkowite przeżycie udaje się osiągnąć w 40–80% przypadków. Rokowanie, zależnie od stopnia rozwoju choroby, określa się według międzynarodowego wskaźnika rokowniczego dla szpiczaka mnogiego. Średnio chorujący przeżywają:

• I stopień – 62 miesiące,
  
• II stopień – 45 miesięcy,
  
• III stopień – 29 miesięcy.
  

Zobaczcie, czy warto zrobić badanie na obecność genów BRCA1 i BRCA2:

Szpiczak – diagnostyka

By zdiagnozować szpiczaka mnogiego, wykonuje się również szereg badań, takich jak:

• morfologia krwi obwodowej,
  
• biopsja aspiracyjna,
  
• morfologia szpiku i immunofenotyp,
  
• badania cytogenetyczne oraz molekularne.
  

Sprawdzane jest również stężenie poszczególnych rodzajów białek w surowicy oraz poziom przeciwciał: prawidłowych (jest zmniejszony) i nieprawidłowych ( jest podniesiony).

Wyniki powyższych badań oraz rentgenowskie zdjęcie kości (RTG) pozwalają na określenie stopnia zaawansowania choroby:

• I stadium – mała masa nowotworu, na zdjęciu RTG zmiany są niewidoczne lub dostrzegalne jest jedno ognisko nowotworu.
  
• II stadium – średnia masa nowotworu, na zdjęciu RTG widać nieliczne ogniska nowotworu.
  
• III stadium – duża masa nowotworu, na zdjęciu RTG widoczne liczne ogniska nowotworu.
  

Podczas diagnozy szpiczaka mnogiego należy różnicować z innymi chorobami, w tym m.in. gammapatiami monoklonalnymi, plazmocytozami poliklonalnymi oraz z przerzutami innych nowotworów do kości, tj. rakiem nerki, rakiem piersi, niedrobnokomórkowym rakiem płuca, rakiem stercza.

Leczenie szpiczaka mnogiego

Wybór sposobu leczenia należy do lekarza specjalisty. Osoby, u których choroba ma powolny, bezobjawowy przebieg (tzw. szpiczak „tlący”), z reguły podlegają jedynie obserwacji. Chorzy z pojedynczym guzem nowotworowym leczeni są promieniowaniem lub kieruje się ich na leczenie operacyjne. Chemioterapię można podawać osobom poniżej 65. roku życia. Stosuje się podczas niej takie leki, jak:

• bortezomib,
  
• talidomid,
  
• deksametazon,
  
• cyklofosfamid,
  
• doksorubicyna,
  
• melfalan,
  
• prednizon,
  
• lenalidomid.
  

Czasami chemioterapia wspierana jest przeszczepem autologicznych komórek krwiotwórczych. Są to komórki pochodzące z krwi obwodowej lub szpiku kostnego samego chorego.

Skuteczność chemioterapii po raz pierwszy ocenia się po jej trzech cyklach. Później – wg harmonogramu ustalonego przez lekarza na podstawie wyników poszczególnych badań. Leczenie zmienia się, gdy po dwóch cyklach choroba nadal postępuje.

Konieczne może być leczenie wspomagające:

przeciwdziałanie niewydolności nerek, m.in. podawanie leków obniżających stężenie białka w osoczu, nawadnianie chorego,

• profilaktyka osteolizy (przerzutów nowotworów do kości), m.in. podawanie chorym bisfosfonianów,
  
• leczenie podwyższonego poziomu wapnia we krwi (hiperkalcemii),
  
• leczenie podniesionego stężenia białka całkowitego w osoczu (hiperproteinemii),
  
• leczenie zaburzeń krzepnięcia,
  
• terapia niedokrwistości,
  
• łagodzenie objawów bólowych – stosuje się paracetamol, opioidy oraz radioterapię, wykluczone są niesteroidowe leki przeciwzapalne,
  
• przeciwdziałanie zakażeniom – chorych szczepi się na pneumokoki i grypę, w niektórych przypadkach choremu dożylnie podaje się przeciwciała.
  

Bibliografia:

1. Interna Szczeklika, Kraków 2014,

2. A. Dmoszyńska, Postępy w rozpoznawaniu szpiczaka plazmocytowego oraz rekomendacje dotyczące leczenia