Szkarlatyna (łac. scarlatina) zwana jest również płonicą. To choroba wywołana infekcją bakteriami paciorkowca grupy A, na którego infekcje najczęściej podatne są dzieci. Choroba jest rozpowszechniona na całym świecie i może wywoływać szereg niebezpiecznych powikłań.

Szkarlatyna – charakterystyka choroby

Szkarlatyna jest stosunkowo powszechną chorobą, okres zachorowań przypada zazwyczaj na jesień oraz zimę. W Polsce śmiertelność wynosi mniej niż 1%, choć jeszcze przed wybuchem II wojny światowej oscylowała wokół 25%. Do zakażeń paciorkowcem beta-hemolizującym z grupy A dochodzi drogą kropelkową. Paciorkowce roznoszą chorzy na szkarlatynę oraz osoby, u których objawy kliniczne choroby ustąpiły, ale nadal są rezerwuarem bakterii. Do zakażeń szkarlatyną może dojść poprzez kontakt patogenu z błonami śluzowymi gardła oraz uszkodzoną skórą. Pierwsze objawy od momentu zakażenia ujawniają się w dość krótkim czasie od 1 do 5 dni.

Objawy szkarlatyny u dorosłych

Szkarlatyna u osób dorosłych ma z reguły ostrzejszy przebieg niż u dzieci. Jak informują lekarze, wśród typowych objawów szkarlatyny najczęściej dochodzi do:

• bardzo wysokiej gorączki, która może sięgać 39–40°C,
  
• silnego bólu brzucha,
  
• bólu i zaczerwienienia gardła (czasami wraz z nitkowatymi wybroczynami),
  
• nudności,
  
• wymiotów,
  
• wysypki na tułowiu oraz kończynach,
  
• rozbicia i osłabienia,
  
• powiększenia węzłów chłonnych w okolicach szyi,
  
• powiększenia migdałków wraz z białym nalotem,
  
• szarego nalotu na języku, który z czasem przybiera malinowy kolor.
  

W przypadku szkarlatyny u dorosłych nie muszą występować wszystkie wymienione objawy. Część może pojawić się jednocześnie lub następować po sobie. Z uwagi na różne zespoły symptomów płonica u dorosłych sprawia niekiedy problemy diagnostyczne. Czasami objawy choroby do złudzenia przypominają silne reakcje alergiczne, a wysypka jest mocno nasilona. Szkarlatyna u dorosłych ma ostrzejszy przebieg niż u dzieci. W skrajnych sytuacjach wywołuje zaburzenia układu krążenia, utratę przytomności, a także zapalenia mięśnia sercowego. Może doprowadzić również do powiększenia wątroby i śledziony oraz szmerów skurczowych nad sercem. Zdarza się, że u dorosłych przybiera postać septyczną. Charakterystyczne dla niej są wówczas poważne zmiany w gardle, wraz z martwicą tkanek dna jamy ustnej, sepsą oraz bakteriemią.

Powikłania szkarlatyny u dorosłych

Niebezpieczne powikłania po szkarlatynie u dorosłych grożą osobom z toksycznym i ostrym przebiegiem choroby. Najczęściej obejmują paciorkowcowe zapalenie stawów, ropne zapalenie węzłów chłonnych, gorączkę reumatyczną, zapalenie ucha środkowego oraz kłębuszkowe zapalenie nerek.

Diagnostyka szkarlatyny

Ze względu na wysokie ryzyko pomyłki diagnostycznej, nietypowy przebieg szkarlatyny wymaga pogłębionych badań diagnostycznych. W łagodnych i typowych postaciach choroby odbywa się to zazwyczaj na podstawie zaobserwowanych objawów. Diagnostyka obejmuje również wymaz z tylnej ściany gardła oraz z migdałków. Dzięki temu można jednoznacznie stwierdzić obecność paciorkowców powodujących szkarlatynę. Badania w przypadku podejrzeń szkarlatyny u dorosłych skupiają się również na analizie laboratoryjnej krwi. W standardowej morfologii surowicy krwi u osób zarażonych paciorkowcami dochodzi do zwiększonego poziomu neutrofilów (najliczniejszej grupy białych krwinek układu odpornościowego – NEUT). Charakterystyczny jest także dodatni odczyn antystreptolizyny (w skrócie ASO, badanie w podejrzeniu infekcji paciorkowcami), podniesiony odczyn Biernackiego (OB).

Leczenie szkarlatyny u dorosłych

Typową metodą leczenia szkarlatyny jest terapia dziesięciodniowa. Nazwa tej metody leczenia bierze się z okresu stosowania leków, którymi są antybiotyki. Ich dawkowanie musi być bardzo dokładne i odbywać się zawsze o tej samej porze. Farmakoterapia wykazuje wysoką skuteczność, lecz musi być prowadzona stale i równolegle. Polega zazwyczaj na stosowaniu penicylin lub cefalosporyny. U osób uczulonych na penicylinę podaje się zamiennie makrolidy. W ciężkich przypadkach terapia trwa dłużej, do ok. 14 dni. Ważne jest, aby samemu nie przerywać leczenia, ponieważ może dojść do niepełnego wyleczenia szkarlatyny oraz nieświadomego wyhodowania szczepów bakterii opornych na działanie dostępnych antybiotyków.

W czasie leczenia szkarlatyny u dorosłych zaleca się częste nawadnianie organizmu oraz zażywanie leków przeciwgorączkowych w celu zbicia znacznie podwyższonej temperatury ciała. Powikłania oraz nawroty choroby wymagają jak najszybszej hospitalizacji, ponieważ mogą zagrażać życiu. W czasie leczenia oraz krótko po jego zakończeniu należy unikać kontaktów z ludźmi, ponieważ istnieje bardzo wysokie ryzyko ich zarażenia.