Czosnek szczypiorek – bo tak brzmi pełna nazwa rośliny (Allium schoenoprasum) – należy do rodziny czosnkowatych, do której zaliczają się także czosnek i cebula. W stanie dzikim występuje na terenach Europy, Azji i Ameryki Północnej. Bylina o cienkich, rurkowatych liściach, rozbudowanej, cebulowatej bulwie i fioletowych lub różowych kwiatach uprawiana jest w wielu zakątkach świata. Ceniona jest zarówno ze względu na walory smakowe, jak i właściwości prozdrowotne.
Szczypiorek – wartości odżywcze
Pęczek szczypiorku waży zaledwie 20–30 g. Ta ilość jest w stanie zaspokoić w 1/4 dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na witaminy A i C, a w 3/4 – na witaminę K. Ponadto dostarcza sporo witamin z grupy B, zwłaszcza B9, czyli kwasu foliowego.
Po szczypiorek warto sięgać ze względu na zawarte w nim minerały, w szczególności mangan, magnez, żelazo, siarkę, wapń, miedź i potas. Pęczek rurkowatych liści pokrywa zapotrzebowanie na te pierwiastki w 3–5%.
Szczypiorek zawiera niewielkie ilości węglowodanów (około 1 g/25 g, z czego połowa to błonnik) i tłuszczów (0,2 g/25 g, głównie kwasy tłuszczowe omega-6) oraz białka (0,9 g/25 g). Wśród cennych dla ludzkiego organizmu związków obecnych w szczypiorku znajdują się także olejki eteryczne i chlorofil.
Szczypiorek a witaminy
Jako doskonałe źródło witaminy K szczypiorek jest warzywem, którego spożywanie poprawia krzepliwość krwi. Ma także pozytywny wpływ na gospodarkę wapniową, w tym – odpowiednie uwapnienie kości. W związku tym jest cennym dodatkiem w profilaktyce osteoporozy.
Zawarte w szczypiorku witaminy A (konkretnie – beta-karoten, który w organizmie przekształcany jest w witaminę A) i C to silne antyoksydanty, czyli substancje, które neutralizują wolne rodniki. Dzięki takim właściwościom opóźniają procesy starzenia się organizmu, zmniejszają ryzyko chorób nowotworowych, sercowo-krążeniowych (m.in. miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca) i neurodegeneracyjnych (np. choroby Alzheimera). Obie witaminy wykazują właściwości przeciwzapalne i bakteriobójcze, dzięki czemu mogą wspomagać organizm w walce z infekcjami. Odpowiedzialne są także za prawidłowy stan włosów, skóry i paznokci. Witamina A zapobiega ponadto chorobom narządu wzroku. Z kolei kwas askorbinowy (witamina C) to związek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania systemu immunologicznego, czyli utrzymania odporności organizmu. Jako składnik niezbędny do syntezy kolagenu wzmacnia nie tylko skórę i jej przydatki, ale też naczynia krwionośne, dziąsła, mięśnie, ścięgna, stawy.
Swoje właściwości zdrowotne szczypiorek zawdzięcza także obecności witamin B. Odpowiadają one za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, wpływają na pracę serca i ciśnienie krwi, uczestniczą w procesach metabolicznych, tworzeniu przeciwciał, hemoglobiny, hormonów, enzymów. Kwas foliowy, którego warzywo jest świetnym źródłem, to substancja niezbędna do syntezy kwasów nukleinowych, z których powstaje DNA. Ma zatem wpływ na wzrost i funkcjonowanie wszystkich komórek organizmu. Z tego względu jest szczególnie cenna dla rozwijającego się płodu – po szczypiorek powinny sięgać kobiety w ciąży. Witamina B9 ma także działanie krwiotwórcze, a według niektórych badań – przeciwnowotworowe. Wraz z innymi witaminami B obniża we krwi poziom homocysteiny – aminokwasu, którego nadmiar zwiększa ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.
Inne właściwości szczypiorku
Szczypiorek zasługuje na uwagę ze względu na zawarte w nim związki siarki, którym zawdzięcza ostry, wyrazisty smak. Siarka ma właściwości bakteriobójcze i lekko przeczyszczające. Działa korzystnie na stan skór, włosów i paznokcie, pobudza apetyt, przyspiesza trawienie, zapobiega zaparciom. Podobnie ukierunkowane działanie wykazują obecne w szczypiorku olejki eteryczne. Poprawiają one przemianę materii oraz wspomagają wydzielanie śluzu przez błony dróg oddechowych.
Zielone warzywa, takie jak szczypiorek, warto spożywać jako źródło chlorofilu, który – jak wskazują współczesne badania nad tym barwnikiem – potrzebny jest nie tylko roślinom. Związek ten wspomaga dotlenienie organizmu i oczyszczanie go z substancji toksycznych. Wpływa pozytywnie na równowagę kwasowo-zasadową, reguluje procesy trawienne, wzmacnia odporność oraz – w przypadku matek karmiących piersią – stymuluje laktację.
Szczypiorek – kalorie, odchudzanie
Pęczek szczypiorku dostarcza zaledwie 8 kcal. Osoby dbające o linię lub walczące z nadwagą mogą zatem bez obaw umieszczać warzywo w jadłospisie. Istnieje kilka powodów, dla których warto spożywać szczypiorek na restrykcyjnej diecie. Zawarte w nim substancje:
- uzupełniają redukcyjne menu o niezbędne witaminy,
- poprawiają przemianę materii,
- ułatwiają oczyszczanie organizmu z toksyn i zbędnych metabolitów,
- podnoszą walory smakowe posiłków (można zrezygnować z soli).
Uprawa szczypiorku
Szczypiorek jest łatwo dostępny – można go kupić na każdym stoisku warzywnym. Warto jednak pokusić się o własną uprawę, by mieć pewność, że warzywo jest świeże, pochodzi z dobrego źródła. Wyhodowanie go w domowych warunkach jest bardzo proste. Szczypiorek zasadzić można nawet w doniczce na parapecie. Wyrasta z nasion lub z cebulek. Wymaga dobrze nawadnianej gleby i słońca lub półcienia. Jeśli listki podcina się kilka centymetrów nad ziemią, szybko odrastają. Smakiem szczypiorku uprawianego w domu (w temperaturze pokojowej) można się cieszyć przez cały rok.
Zobaczcie jakie są zioła lecznicze: