Za twórcę terminu „świadomy sen” uznaje się holenderskiego pisarza i psychiatrę Frederika van Eedena, który opisał to zjawisko w 1913 r. W latach 70. ubiegłego wieku fenomen świadomego snu został potwierdzony naukowo przez Alana Worsleya i Keitha Hearne’a. Stan taki zdarza się wielu ludziom przypadkowo i najprawdopodobniej jest osiągalny dla każdego. Według entuzjastów zjawiska świadomego śnienia po odpowiednim treningu można praktykować je na co dzień.

Czym są świadome sny?

Świadome śnienie ma miejsce wówczas, gdy śniący zdaje sobie sprawę ze swojego stanu – wie, że śni, a otaczająca go rzeczywistość jest wytworem jego umysłu. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu, gdy uda się już osiągnąć świadomy sen, można wpływać na jego treść. Odczuwa się przy tym i doświadcza wszystkiego tak, jakby miało to miejsce naprawdę, a nawet intensywniej. W konsekwencji śniąca osoba może znaleźć się w wykreowanym przez siebie świecie, zgodnym z własnymi oczekiwaniami, marzeniami.

Ile czasu powinniśmy spać? Jak brak snu na nas wpływa?

Świadome sny mogą stanowić:

• sposób na realizowanie pragnień (także tych nierealnych),
  
• narzędzie poznania swojej podświadomości,
  
• źródło inspiracji (np. dla artystów),
  
• ćwiczenie zdolności poznawczych,
  
• szansę na znalezienie kreatywnego rozwiązania dla życiowych problemów,
  
• technikę wykorzystywaną w terapii koszmarów sennych.
  

Fazy snu

Aby mieć świadomy sen, warto zaznajomić się z jego przebiegiem. Sen dzieli się na pięć faz (4 fazy snu NREM i jedna faza REM), które w trakcie nocy powtarzają się cyklicznie. Jeden cykl – w zależności od uwarunkowań genetycznych – trwa od 80 do 120 minut. Podczas NREM organizm najpierw odpręża się, a następnie z płytkiego snu przechodzi w fazę snu głębokiego. Ciało przestaje reagować na bodźce z zewnątrz, ulegają spowolnieniu funkcje fizjologiczne organizmu, takie jak oddech, bicie serca. Następnie sen wkracza w fazę, w której mózg aktywny jest tak, jak na jawie. Nazywana jest ona fazą REM (ang. Rapid Eye Movement – szybkie ruchy gałek ocznych). Wzrasta także ciśnienie krwi i częstość skurczów serca, oddech jest nieregularny, choć mięśnie odpowiedzialne za ruchy dowolne (z wyjątkiem mięśni gałek ocznych – stąd nazwa REM) pozostają rozluźnione, by śniący uniknął ewentualnych obrażeń (jest to tzw. paraliż senny). To właśnie w fazie REM, która może trwać od 5 do 30 minut, pojawiają się sny. Po nich powtarza się faza NREM. Człowiek przeżywa fazę snu wypełnioną marzeniami sennymi przeciętnie 4–6 razy w ciągu nocy.

Jak wywołać świadomy sen?

Istnienie kilka kategorii technik wspierających świadomy sen. Niektóre opierają się na znajomości własnego cyklu snu i manipulowania nim tak, by przeżyć jak najwięcej świadomych marzeń sennych. Należą do nich:

• technika WTBT (ang. wake back to bed, czyli pobudka i powrót do snu) – przerywanie cyklu snu pod koniec fazy REM i ponowne zasypianie z intencją świadomego snu,
  
• drzemka – wykorzystanie stanu senności, jaki pojawia się w ciągu dnia, by przeżyć jeden cykl snu,
  
• technika „szamańska” – wspomaganie fenomenu świadomego śnienia substancjami psychoaktywnymi (występującymi naturalnie w roślinach – chemicznymi, np. selektywnymi inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny, zwykle utrudniającymi osiągnięcie świadomego snu).
  

Inne techniki, dzięki którym można wywołać świadomy sen, wykorzystują mechanizmy działania umysłu i funkcji poznawczych. Pomocne metody to:

• autosugestia przed zaśnięciem – koncentrowanie myśli wokół sytuacji, której chce się doświadczyć, a także wielokrotne powtarzanie sugestii typu „właśnie zasypiam i będę świadomy, że śnię”,
  
• zapamiętywanie własnych snów – warto prowadzić w tym celu dziennik snów, w którym zaraz po przebudzeniu (nawet jeśli nastąpiło ono w środku nocy) każde marzenie senne opisuje się ze szczegółami,
  
• technika MILD (ang. mnemonic induction of lucid dreams, czyli pamięciowe wywołanie świadomych snów) – opiera się na przypominaniu sobie w trakcie snu, że się śni (tzw. fałszywe przebudzenie) oraz dostrzeganiu indywidualnych znaków sennych na jawie, zapamiętywaniu ich i rozpoznawaniu we śnie.
  

Elementem techniki MILD jest tzw. test rzeczywistości. Polega on na wykonaniu czynności, która pozwoli jednoznacznie stwierdzić, czy w danym momencie się śni, co pozwala na „obudzenie” świadomości podczas marzenia sennego. Przykładowym testem rzeczywistości jest spojrzenie na zegarek i ustalenie godziny. Jeśli po odwróceniu wzroku i ponownym spojrzeniu godzina znacząco się zmieni, to znak, że się śni.

Wśród technik świadomego snu wymienia się także:

• Chaining (z ang. przykucie, uwiązanie) – po przebudzeniu nie należy się poruszać, co zwiększy prawdopodobieństwo, że przy ponownym zaśnięciu powróci się do tego samego snu, ale już w sposób świadomy,
  
• technika WILD – (ang. wake induced lucid dream) – najtrudniejszy, ale zarazem najskuteczniejszy sposób na świadomy sen, czyli zasypianie bez utraty świadomości.
  

Aby uzyskać świadomy sen, warto – zwłaszcza tuż przed zaśnięciem – stosować techniki relaksacyjne, medytację.

Czy świadomy sen może być niebezpieczny?

Większość zwolenników świadomego śnienia przekonuje, że jego praktykowanie jest całkowicie bezpieczne. Twierdzą, że świadome marzenie senne od zwykłego różni się tym tylko, że ma się nad nim kontrolę. Jak dotąd nie stwierdzono, by sen przeżyty świadomie wpływał negatywnie na zdrowie fizyczne. Niebezpieczne mogą być techniki służące jego wywołaniu – stosowanie narkotyków, zaburzanie naturalnego rytmu okołodobowego. Zagrożenie wiąże się także z możliwością uzależnienia psychicznego od wchodzenia w świadome sny. Należy uważać, by bardziej nie zaangażować się w rzeczywistość wyimaginowaną, niż w realne życie. Nim skorzysta się z możliwości, jakie stwarza świadome śnienie, warto nauczyć się świadomie żyć, czerpiąc satysfakcję z tego, co przydarza się na jawie.  

Zobaczcie, jak zadbać o higienę snu: