Wytyczne dla stenozy aortalnej pomagają lekarzom dobór metody terapeutycznej i umożliwiają zbadanie mechanizmów sprzyjających tworzeniu się tej wady. Ułatwiają tym samym podjęcie decyzji o operacji oraz oszacowanie ryzyka śmiertelności okołooperacyjnej.
Czym jest stenoza aortalna?
Stenoza aortalna (ang. aortic stenosis, AS) to wada serca, której cechą charakterystyczną jest zwężenie zastawki zlokalizowanej w ujściu lewej komory. Zbudowana z trzech płatków, umożliwia tłoczenie krwi wprost do aorty pod warunkiem, że będą się one rozstępować podczas skurczu. Niestety zwężenie jej ujścia blokuje je, czego skutkiem jest wzrost ciśnienia krwi i patologiczne wydęcie lewej komory mięśnia sercowego. Przestaje ono funkcjonować prawidłowo, co dla chorego może skończyć się śmiercią. Wyróżnia się umiarkowaną i ciasną stenozę aortalną.
Przyczyny powstawania stenozy aortalnej
Zwężenie zastawki, bo takim również mianem określa się tę przypadłość, jest wadą nabytą. Jest też trzecią pod względem częstotliwości występowania patologią mięśnia sercowego tuż po nadciśnieniu tętniczym i chorobie niedokrwiennej. Rozpoznaje się ją najczęściej u osób w podeszłym wieku, głównie po 75 roku życia. Jej powstawaniu sprzyja szereg czynników, m.in.:
- płeć, ponieważ wada zdarza się częściej u mężczyzn,
- hipercholesterolemia i wysokie stężenie trójglicerydów,
- choroby metaboliczne takie jak cukrzyca,
- choroby reumatyczne,
- hiperkalcemia,
- nadczynność przytarczyc,
- palenie tytoniu,
- przewlekłe schorzenia układu kostnego np. choroba Pageta.
Rozpoznanie stenozy aortalnej jest trudne, ponieważ w większości przypadków nie daje żadnych objawów.
Objawy stenozy aortalnej
Stenoza przez wiele lat przebiega bezobjawowo, dlatego osoby chore mogą nie zdawać sobie sprawy z jej istnienia. O obecności wady dowiadują się najczęściej w momencie wykonywania rutynowych badań kontrolnych. Pierwsze symptomy zwężenia zastawki mogą się ujawnić dopiero wtedy, gdy choroba jest w zaawansowanym stadium. Są to:
- ból w klatce piersiowej podobny do dławicowego,
- uczucie duszności narastające zarówno po wysiłku, jak i w spoczynku,
- zaburzenia rytmu serca i związane z tym kołatanie,
- omdlenia spowodowane okresowym brakiem skurczu płatków zastawki,
- kaszel nasilający się głównie w nocy,
- trudności z oddychaniem,
- ogólne zmęczenie.
U osób ze zwężeniem zastawki aortalnej mogą wystąpić epizody utraty przytomności, które wymagają pilnej pomocy medycznej.
Rozpoznanie stenozy aortalnej
Podstawą do rozpoznania stenozy aortalnej są badania obrazowe w połączeniu z badaniem fizykalnym pacjenta. Chory musi wykonać elektrokardiogram (EKG), zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej i przede wszystkim echokardiografię. U niektórych osób potrzebne są zabiegi, takie jak: arteriografia tętnic sercowych i wentrykulografia lewej komory mięśnia sercowego. Pozwolą one ocenić, czy chory nie ma dodatkowych chorób współistniejących, które mogą mieć negatywny wpływ na przebieg terapii.
Jak zbudowany jest układ krążenia? Dowiesz się tego z filmu:
Stenoza aortalna – leczenie farmakologiczne
Przy takich wadach jak stenoza aortalna wytyczne są jednym z ważnych elementów poprzedzających wdrożenie terapii. Dzięki nim można ocenić nie tylko stan ogólny pacjenta, ale i zdiagnozować jego choroby współistniejące. Pozwala to na wstępne oszacowanie ryzyka śmiertelności, gdyby zaistniała konieczność operacji.
Leczenie farmakologiczne zwężenia zastawki jest co prawda możliwe, ale taką metodę stosuje się wyłącznie u chorych, którzy z różnych przyczyn nie mogą mieć zabiegu chirurgicznego, a ich stenoza nie jest jeszcze w zaawansowanym stadium.
Operacyjne leczenie stenozy aortalnej
U pacjenta z ciężką stenozą aortalną operacja jest jedyną skuteczną metodą leczenia. Niestety ryzyko zgonu przy takim zabiegu jest bardzo duże, zwłaszcza gdy chory jest w podeszłym wieku i ma szereg chorób, które mogą wpłynąć negatywnie na przebieg operacji. Do wszczepienia zastawki kwalifikuje się pacjentów, u których choroba szybko postępuje, a zaburzenia rytmu serca uniemożliwiają im wykonywanie codziennych czynności. Decyzja o technice, jaką będzie wykonywany, zależy od kardiochirurga.
Nową zastawkę można wszczepić metodą tradycyjną, ale wymaga to otwarcia klatki piersiowej i zastosowania krążenia pozaustrojowego. Nie można jednak w ten sposób operować pacjentów obarczonych wysokim ryzykiem. Rozwój medycyny umożliwia obecnie przezskórne zaimplantowanie zastawki.
Rokowania u chorego ze stenozą aortalną
Rokowania są dobre jedynie w przypadku umiarkowanej stenozy aortalnej. Ciężka postać tej choroby cechuje się wysokim odsetkiem śmiertelności spowodowanym zastoinową niewydolnością serca. Część chorych przeżywa mniej niż 5 lat od momentu rozpoznania zwężenia. Długość życia zwiększa się po wymianie zastawki i wynosi 10 lat od chwili wykonania zabiegu.
Bibliografia:
1. E. Orłowska-Baranowska, Jak leczyć pacjentów ze stenozą aortalną?, [w:] „Cardiology Journal” 2007; 14, s. 510–517.
2. Wspólna Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) do spraw Postępowania w Zastawkowych Wadach Serca i Europejskiego Towarzystwa Kardiochirurgów i Torakochirurgów (EACTS), Wytyczne dotyczące postępowania w zastawkowych wadach serca na 2012 rok, [w:] Kardiologia Polska 2012; 70, supl. VII, s.319–372.