Stawy biodrowe, łącząc tułów z kończynami dolnymi, przenoszą duże obciążenia. Pracujące powierzchnie stawowe z biegiem lat ulegają stopniowej degeneracji, co jest najczęstszą przyczyną zwyrodnienia i dolegliwości. Odpowiednia profilaktyka i ćwiczenia, a w koniecznych wypadkach leczenie operacyjne, pozwalają na odzyskanie komfortu życia i normalne funkcjonowanie.
Budowa i działanie stawu biodrowego
Staw biodrowy jest stawem kulistym, utworzonym przez panewkę kości biodrowej i głowę kości udowej. Pozwala na zginanie i prostowanie, odwodzenie i przywodzenie oraz rotację zewnętrzną i wewnętrzną kończyny dolnej. Ruchomość stawu jest bardzo duża. Jego prawidłowe funkcjonowanie możliwe jest dzięki chrząstkom, więzadłom i mięśniom stabilizującym go i zapobiegającym zwichnięciom. Dodatkowe wzmocnienie i ograniczenie nadmiernych ruchów zapewnia więzadło głowy kości udowej, łączące ją z dnem panewki.
Dysplazja stawu biodrowego u noworodków i niemowląt
Dysplazja stawu biodrowego jest wadą wrodzoną, która pojawia się u kilku procent noworodków. Polega na niedostatecznym wykształceniu się lub deformacji obrąbka stawowego (chrząstki zlokalizowanej na obrzeżu panewki), przez co głowa kości udowej ma nadmierną ruchomość. Wynika z czynników genetycznych, nieprawidłowego ułożenia płodu w macicy, małowodzia albo problemów pojawiających się w okresie okołoporodowym.
Podczas wzrostu dziecka może utrwalać się nieprawidłowe położenie uda, co ostatecznie prowadzi do ograniczeń ruchomości, koślawości kończyn dolnych oraz jest przyczyną powstawania zmian zwyrodnieniowych. Badania profilaktyczne (w tym diagnostykę ultrasonograficzną – USG) prowadzi się u wszystkich noworodków, starając się jak najwcześniej wdrożyć postępowanie sprzyjające prawidłowemu rozwojowi stawów. Polega ono na szerokim pieluszkowaniu i układaniu dziecka na brzuszku. W sytuacjach wymagających leczenia zakłada się dziecku specjalne poduszki, szyny stabilizujące albo uprzęże, które wymuszają prawidłową pozycję kończyn dolnych. W niektórych wypadkach podejmuje się decyzję o leczeniu operacyjnym.
Bóle stawu biodrowego
Utrudniające poruszanie się, nawracające bóle stawu biodrowego to najczęściej objaw postępującego z wiekiem zwyrodnienia. Bezpośrednią przyczyną jest zużywanie się chrząstek wyściełających powierzchnie stawowe i stopniowe zmniejszanie się ilości mazi stawowej. Powoduje to powstawanie niewielkich zmian zapalnych, mikrourazów kości lub wylewów krwi do jamy stawu, a następnie tworzenie się zwapnień i wyrośli kostnych.
Chory ze zwyrodnieniem odczuwa głównie ból w okolicy biodra, który może promieniować do pośladka lub wzdłuż uda do kolana. Dolegliwości nasilają się po dłuższym staniu, chodzeniu albo siedzeniu w wymuszonej pozycji. Okresy zaostrzenia przeplatają się z czasowym zmniejszeniem dolegliwości. Zakres ruchów kończyny stopniowo się zmniejsza. W zaawansowanej chorobie ból może być nawet tak silny, że uniemożliwia samodzielne chodzenie. Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi zwyrodnienia są m.in.:
- przeciążanie stawów w związku z ciężką pracą fizyczną albo intensywnym uprawianiem sportów, np. biegowych,
- wymuszona pozycja w pracy,
- koślawość lub szpotawość kończyn dolnych,
- wady postawy (np. skrzywienia kręgosłupa),
- schorzenia reumatoidalne i inne choroby układowe,
- przebyte urazy miednicy lub kończyn dolnych,
- zaburzenia hormonalne.
Skutki urazów w obrębie stawu biodrowego
Najczęstsze zmiany pourazowe w obrębie stawu biodrowego to:
- złamanie szyjki kości udowej – ta część kości ulega z wiekiem największemu odwapnieniu i osłabieniu, w związku z czym upadek osoby starszej często kończy się tego typu uszkodzeniem,
- tzw. złamanie centralne panewki kości biodrowej – pęknięcie panewki wynikające z nagłego „wbicia” się w nią głowy kości udowej – najczęściej w trakcie wypadku komunikacyjnego,
- zerwanie więzadła głowy kości udowej – stan ten prowadzi najczęściej do jej jałowej martwicy, jest skutkiem podwichnięcia lub zwichnięcia stawu biodrowego.
Leczenie i ćwiczenia usprawniające staw
Profilaktyka rozwoju zwyrodnienia stawu biodrowego i jego terapia to przede wszystkim wyeliminowanie lub ograniczenie nadmiernego obciążenia stawu, ćwiczenia i stosowanie wkładek ortopedycznych korygujących wady postawy. Właściwa higiena pracy, regularny odpoczynek oraz zmniejszenie nadwagi pozwalają na poprawę stanu zdrowia i unikanie zaostrzeń. W porozumieniu z lekarzem wdraża się rehabilitację ruchową, kinezy- i fizykoterapię, co pozwala nie tylko na zmniejszenie bólu, ale również na zachowanie lub odtworzenie możliwie dużego zakresu ruchów w stawie biodrowym.
W przypadku bardzo zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych, złamań w obrębie stawu biodrowego albo martwicy głowy kości udowej chorego często kwalifikuje się do zabiegu wszczepienia endoprotezy, która po okresie intensywnej rehabilitacji umożliwia powrót do normalnego życia.
Zobacz nasz i dowiedz się jak działa układ kostny