Stabilizator na kostkę (inaczej – orteza) jest przyrządem medycznym, który po właściwym założeniu na staw skokowy ustala jego pozycję albo (przy nieco innej konstrukcji) ogranicza zakres jego ruchów, nawet przy większym obciążeniu. Stanowi dobre zabezpieczenie dla stawu. Musi być jednak dobrany (a w niektórych przypadkach również przystosowany do używania) przez specjalistę.

Stabilizator na kostkę – jaką odgrywa rolę i jak jest zbudowany?

Stabilizator na kostkę to urządzenie medyczne, które pozwala na zmniejszenie lub całkowite zniesienie ruchomości w stawie skokowym. Niektóre modele zaprojektowane są tak, by eliminowały przede wszystkim ruchy rotacji wewnętrznej i zewnętrznej, zapobiegając skręceniu czy podwichnięciu stopy. Nosi się je wewnątrz buta. Najprostsze są miękkie stabilizatory z oddychającego, sprężystego materiału typu softshell, z taśmami, które po zapięciu na rzepy pozwalają ustalić pozycję stopy. Modele bardziej zaawansowane mogą być sznurowane albo mieć kieszonki na włożenie plastikowych, usztywniających wzmocnień, tzw. stalek. Są to przydatne stabilizatory na kostkę dla piłkarzy (grających w piłkę ręczną, nożną, koszykówkę). Ci bowiem narażeni są na urazy stawu skokowego związane z gwałtownym przyspieszaniem i zwalnianiem, nagłymi zmianami kierunku ruchu czy wreszcie z nieprzepisową interwencją przeciwnika (faulem). Stabilizator na kostkę do piłki nożnej, rugby czy do tenisa sprawdza się również w przypadku innych osób uprawiających sport na podłożach naturalnych. Chroni przed skutkami poślizgnięcia się na wilgotnej trawie i skręceniem stopy.

Siatkarski stabilizator na kostkę ma zwykle nieco inną budowę. Jego górna część jest wyższa, może sięgać do 1/3, a nawet połowy długości goleni. Jego szkieletowa konstrukcja ma chronić przede wszystkim przed bocznym wygięciem stopy i skręceniem. Jest to szczególnie istotne ze względu szybkie zmiany pozycji. Zaletą stosowania stabilizatorów jest również ochrona w trakcie nieraz półtorametrowego wyskoku. W czasie opadania stopa może oprzeć się nie na płaskim parkiecie, ale na nodze innego gracza i ulec skręceniu z wielką siłą, powodując poważny uraz (czasem nawet złamanie). Dlatego stabilizatory są w czasie gry w siatkówkę stosowane przez zawodników na pozycjach atakujących i środkowych.

Sportowe stabilizatory na kostkę często są wykonywane na indywidualne zamówienie. Konstruuje się je wtedy tak, by były maksymalnie dostosowane do parametrów anatomicznych stopy danego sportowca, rodzaju przenoszonych obciążeń i typu używanego obuwia.

Polecamy: Leczenie skręcenia stawu skokowego

Jak działa stabilizator na kostkę?

Stabilizator na kostkę działa dzięki rozkładaniu obciążeń stawu skokowego na większą powierzchnię i tworzeniu dodatkowego oparcia, uniemożliwiającego przemieszczenie, które przekraczałoby zakres fizjologiczny ruchomości w stawie.

Przykładowo, podczas typowego skręcenia stopy do wewnątrz gwałtownie obciążana jest torebka stawowa oraz więzadła i ścięgna w okolicach kostki bocznej. Niekiedy nie są one w stanie przenieść wielkiej siły powstającej w czasie urazu i ulegają rozciągnięciu, naderwaniu lub całkowitemu zerwaniu. W efekcie dochodzi do skręcenia lub nawet zwichnięcia w stawie skokowym. Gwałtowne pociąganie kostki bocznej lub przyśrodkowej przez więzadła może też doprowadzić do ich złamania – jest to tzw. mechanizm awulsyjny.

Stabilizator na kostkę ogranicza zakres ruchów w stawie skokowym. Dodatkowo – dzięki temu, że sięga na goleń – przenosi część siły związanej z urazem na boczne jej powierzchnie. Obciążenie struktur włóknistych i kości stawu skokowego znacząco się wtedy zmniejsza.

Skręcona kostka – gips czy stabilizator?

Stabilizatory, które można stosować w przypadku poważnych urazów, mają nieco inną konstrukcję:

• zawierają więcej elementów usztywniających,
  
• mogą mieć wyprofilowaną z tworzywa sztucznego podeszwę i zapiętek,
  
• dają możliwość zablokowania ruchu zgięcia grzbietowego i podeszwowego (za pomocą specjalnego ogranicznika albo zablokowanego zawiasu).
  

Większość modeli pozwala na regulację za pomocą rzepów, część ma również poduszki powietrzne, które po nadmuchaniu nie tylko unieruchamiają staw, ale dzięki dobrze dobranemu uciskowi mogą też zapobiegać powstawaniu dużych obrzęków czy krwiaków w uszkodzonej okolicy.

Polecamy: Budowa anatomiczna stopy człowieka – kości, stawy i mięśnie

Z jakich elementów składa się układ kostny? Dowiesz się tego z naszego filmu 

W przypadku tego typu urazów stabilizator na kostkę często stanowi dobrą alternatywę dla gipsu. Umożliwia czasowe zdejmowanie ortezy na noc czy w trakcie fizjoterapii i wczesnego usprawniania w odciążeniu. Pozwala na zachowanie higieny unieruchomionej okolicy czy zmniejszenie dyskomfortu noszenia.

Na proces gojenia znacząco wpływa jakość unieruchomienia. Jeśli chory ma gips założony tuż po urazie, a po kilku dniach obrzęk tkanek znacząco się zmniejszy, wewnątrz opatrunku powstaje wolna przestrzeń, która może pozwolić na wykonywanie ograniczonych ruchów i pogarszać warunki do zrostu odłamów kostnych. Stabilizator na kostkę pozwala na płynną regulację dopasowania i zwiększa szansę na szybkie, niepowikłane gojenie. Zastosowanie ortezy w przypadku konkretnego urazu musi być oczywiście uzgodnione z lekarzem. Nie zawsze jest to możliwe – np. w przypadku niektórych ciężkich skręceń albo leczonych zachowawczo złamań spiralnych, wieloodłamowych czy z niewielkim przemieszczeniem odłamów.