W większości przypadków osoby zapadają w śpiączkę ze względu na poważny uraz głowy, którego można doznać np. po wypadku samochodowym lub upadku z dużej wysokości. Śpiączka może też być częścią przebiegu innych chorób, takich jak cukrzyca i wynikające z niej schorzenia metaboliczne. Z kolei śpiączka farmakologiczna jest wyjątkowym rodzajem tego stanu, gdyż wprowadza się w nią poszkodowaną osobę celowo.
W walce o pacjentów w śpiączce pomocne okazują się nowe technologie. Jak można komunikować się z chorym? Zobaczcie:
Charakterystyka śpiączki
Śpiączka jest stanem głębokiej utraty przytomności, która trwa przez nieokreślony długi czas (od kilku godzin do kilkudziesięciu lat). Osoby znajdująca się w tym stanie nie można wybudzić poprzez dźwięk lub czucie. Wewnętrzny stan człowieka to uśpienie kory mózgowej lub tworu siatkowatego mózgu. Kora mózgowa jest odpowiedzialna za ruchy i zmysły człowieka, podczas gdy twór siatkowaty w pniu mózgu podtrzymuje aktywność kory mózgowej.
Przyczyny śpiączki
Przyczyny śpiączki można podzielić na:
- uszkodzenia środkowego układu nerwowego – zarówno urazowe (wstrząśnienie mózgu, stłuczenie mózgu, krwiaki – nadtwardówkowy lub podtwardówkowy, pourazowy obrzęk mózgu, udar mózgu), jak i nieurazowe (zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, ropień mózgu, zator lub zakrzep tętnic mózgowych, krwotok mózgu, zakrzepica zatok żylnych)
- zaburzenia metaboliczne – powikłania cukrzycy: hipoglikemia (spadek poziomu cukru we krwi), hiperglikemia (nadmiar cukru we krwi); zaburzenia przemiany białkowej, hiperkalcemia (nadmierny wzrost poziomu wapnia we krwi), hipokalcemia (obniżenie poziomu wapnia we krwi);
- zatrucia – przedawkowania leków nasennych, leków uspokajających, narkotyków, alkoholu, poza tym zatrucia tlenkiem węgla, rozpuszczalnikami, środkami owadobójczymi i do ochrony roślin;
- padaczka – napad padaczki doprowadza osobę do utraty przytomności na kilka minut lub dłużej;
- zaburzenia psychiczne – np. stupor dysocjacyjny, drastyczne ograniczenie ruchów wynikające z szoku psychicznego;
Czynności w przypadku śpiączki
Kluczowe jest natychmiastowe udzielenie pomocy osobie, która zapadła w śpiączkę oraz ustalenie przyczyny tego stanu – może to uratować życie tej osoby. Jeżeli zapadnięcie w śpiączkę jest gwałtowne, jego przyczyną jest uraz, z kolei zapadnięcie powoli i stopniowo świadczy o chorobach wewnętrznych. Jeżeli służby medyczne przyjadą do osoby w śpiączce natychmiastowo, najprawdopodobniej wybudzenie będzie możliwe w ciągu kilku godzin, a w niektórych przypadkach kilku dni. Udzielenie pomocy zbyt późno może skutkować zgonem lub zapadnięciem w długotrwałą, nieuleczalną śpiączkę.
Rodzaje śpiączki
Wyróżnia się wiele rodzajów śpiączki, niektóre z nich swoją nazwę biorą bezpośrednio od przyczyny:
- hipoglikemiczna;
- hiperglikemiczna;
- peraproteinowa - przyczyną zaburzenia przemiany białkowej;
- hipokalcemiczna;
- hiperkalcemiczna;
- hipometaboliczna;
- padaczkowa;
- afrykańska (także trypanosomatoza afrykańska) – spowodowana przez pasożyty przenoszone przez muchy tse-tse;
- mocznicowa – wynikająca z samozatrucia produktami azotowej przemiany materii;
- wątrobowa – wynikająca z samozatrucia amoniakiem;
- alkoholowa – powstaje w wyniku zatrucia alkoholem;
- atropinowa – stosowana przy leczeniu zaburzeń psychicznych, osoba zapada w śpiączkę pod wpływem atropiny;
- mleczanowa – spowodowana kwasicą metaboliczną;
- mózgowa – znaczne osłabienie reakcji pnia mózgowego;
- toksyczna – spowodowana przez substancje chemiczne, w jej wyniku osoba nie odpowiada nawet na najsilniejszy bodziec.
Śpiączka afrykańska
Śpiączka afrykańska jest chorobą zakaźną wywoływaną przez świdrowca gambijskiego oraz świdrowca rodezyjskiego – są to pasożyty przenoszone przez muchy tse-tse. Trafiają do układu krwionośnego, gdzie przez okres 2-3 miesięcy rozmnażają się, po czym przez naczynia i węzły chłonne trafiają do układu rdzeniowo-mózgowego. Osoba doznaje wtedy skrajnego wycieńczenia organizmu, w wyniku którego zapada w sen, który może skończyć się zgonem. Największe ryzyko zarażenia się tą chorobą występuje w krajach Afryki Środkowej, 80% zachorowań ma miejsce w Demokratycznej Republice Konga. Choroba może być przenoszona przez inne zwierzęta, w szczególności krowy.
Skala Glasgow
Skala Glasgow jest stosowana do pomiaru głębokości śpiączki określając w skali punktowej następujące reakcje: otwieranie oczu (1-4 pkt), kontakt słowny (1-5 pkt), natomiast reakcje ruchowe (1-6 pkt). Czynnikami, które dodatkowo wskazują na stan śpiączki są: odruchy źreniczne, ciśnienie tętnicze, oddech, tętno i temperatura ciała.
Do najgłębszego nasilenia śpiączki dochodzi w wyniku nieodwracalnego ustania czynności pnia mózgu. W takiej sytuacji do podtrzymywania osoby przy życiu należy zapewniać jej podstawowe procesy życiowe – oddychanie, krążenie i odżywianie.