Soja coraz częściej gości na europejskich stołach, ponieważ coraz większy nacisk kładzie się na zdrowy styl życia, poprawne odżywianie się i dbałość o odpowiednią sylwetkę. Jest głównym produktem diet wegetariańskich i odchudzających.

Co to jest soja?

Soja jest rośliną jednoroczną, która należy do rodziny bobowatych. Najczęściej uprawianym gatunkiem jest soja warzywna. Pochodzi z południowo-wschodniej Azji, a w Polsce jest uprawiana niezmiernie rzadko. Przypuszcza się, że jako pierwsi zaczęli ją uprawiać i stosować Chińczycy, a później roślina pojawiła się w Japonii i Korei. Do dziś są to kraje, w których uważana jest za świętą roślinę, właśnie z powodu jej wielu leczniczych właściwości, które medycyna azjatycka znała już ponad 4 tys. lat temu. Do Europy soja trafiła dopiero w XVI w., a obecnie największymi jej eksporterami są Brazylia i USA. Swoją współczesną popularność zyskała przez modę na diety wegańskie i wegetariańskie.

Jest rośliną strączkową, z której nasion można przygotować wręcz niezliczoną liczbę potraw. Jest to alternatywa dla osób, które z różnych powodów nie jedzą mięsa. Przygotowuje się z niej m.in. kotlety, flaki, kiełbaski, gulasz, ale także majonez, pasztet, a nawet mleko.

Skąd pochodzi soja? Odpowiedź znajdziecie na filmie:

Soja – właściwości

To właśnie dzięki swoim właściwościom zdrowotnym soja została doceniona przez medycynę azjatycką. Przede wszystkim jest źródłem pełnowartościowego białka (100 g soi zawiera 34,3 g białka), które jest dodatkowo łatwo przyswajalne przez organizm. Ponadto posiada kwasy nienasycone i witaminy z grupy B, a także ważne pierwiastki. Porcja nasion zaspokaja dzienne zapotrzebowanie m.in. na magnez, żelazo, potas, wapń i fosfor.

Dzięki zawartości wielu związków i substancji o działaniu leczniczym soja pomaga obniżyć poziom złego cholesterolu. Ma to związek głównie z zastąpieniem przez nią dań mięsnych, przez co ograniczone zostaje spożycie tłuszczów nasyconych, w tym cholesterolu. Dieta, która zawiera białko sojowe, zmniejsza też ryzyko wystąpienia chorób serca. Niektóre badania wskazują, że jest w stanie obniżyć poziom cukrów u diabetyków, chociaż wyniki te nie są jeszcze do końca jednoznaczne i nadal trwają obserwacje. Soja jest pożądana w diecie kobiet, które przechodzą menopauzę, ponieważ łagodzi jej objawy – zwłaszcza ogranicza uciążliwe uderzenia gorąca. Zwiększa też mineralną gęstość kości, a w okresie przekwitania zapobiega ich demineralizacji lub ją spowalnia.

Jakie zastosowanie ma soja?

Soja ma zastosowanie przede wszystkim w przemyśle spożywczym i kuchni. Jednym z popularniejszych produktów wyrabianych z jej nasion jest olej sojowy. Cenionym produktem jest również tofu – twarożek wyrabiany w procesie koagulacji mleka sojowego. Roślina służy też do wytwarzania mąki sojowej, która nie zawiera glutenu, przez co może być stosowana w diecie osób z celiakią. Stosuje się ją zarówno do wypieków (zapobiega ich czerstwieniu), jak i do zagęszczania sosów czy zup. Alternatywą dla osób, które nie jedzą mięsa, mogą być wspomniane już produkty na bazie soi, a w przypadku nietolerancji laktozy dobrym rozwiązaniem jest zamiana tradycyjnego krowiego mleka właśnie na sojowe. Soja jest jednak dość częstym alergenem.

Roślina dodawana do produktów spożywczych, np. pasztetów czy wędlin, podnosi ich wartość odżywczą przy jednoczesnym zachowaniu ceny, ponieważ białko sojowe jest tańsze od zwierzęcego. Jest też składnikiem sosów, a także lodów i deserów. W przemyśle spożywczym zazwyczaj zastosowanie ma białko sojowe, a nie całe nasiona.

Czy soja jest zdrowa?

W literaturze można coraz częściej spotkać odwołania do badań, które wskazują, że soja (zwłaszcza mleko sojowe) nie powinna być spożywana przez dzieci. Dlatego coraz częściej zaniepokojeni rodzice pytają specjalistów, czy soja jest zdrowa. Dietetycy powołują się na przeprowadzony na myszach eksperyment, który wykazał, iż po podaniu gryzoniom flawonoidów sojowych doszło u nich do zmniejszenia się grasicy, a w związku z tym osłabienia układu odpornościowego. U dorosłych ludzi zaobserwowano z kolei większy odsetek występowania astmy i alergii w grupie, która w dzieciństwie karmiona była właśnie mlekiem sojowym. Wobec powyższego zaleca się, aby nie podawać tego typu pokarmu niemowlętom, a małym dzieciom w niewielkich dawkach tylko wówczas, jeśli zdiagnozowano u nich alergię na mleko pochodzące od krów.

Nie jest to jedyne negatywne działanie tej rośliny strączkowej. Udowodniono, że utrudnia ona przyswajanie jodu, a jest to niezbędny pierwiastek w okresie rozwoju. Badania wykazały też, że ten rodzaj białka nie jest wskazany dla sportowców, ponieważ nie zapobiega zmęczeniu mięśni w trakcie treningu (ma to związek z niższą wartością białka sojowego). Jej nadmiar w pożywieniu może być ponadto przyczyną ginekomastii (zwiększenia tkanki gruczołowej sutka u mężczyzn), a niektóre badania wskazują też, że negatywnie oddziałuje na jakość spermy.

Jak więc stosować soję, aby korzystać z jej właściwości i pozytywnego wpływu na organizm, a zminimalizować ryzyko wystąpienia skutków ubocznych? Należy przyjąć zasadę, że produkt spożywany w umiarkowanych ilościach nie będzie szkodził. Z pewnością nie należy rezygnować z jedzenia roślin strączkowych, ale nie powinny też one dominować w jadłospisie.