Sfigmomanometr pozwala na określenie ciśnienia tętniczego u pacjentów w różnym stanie klinicznym. Pomiar nie wymaga wcześniejszego przygotowania osoby badanej i może być wykonany w niemal każdych warunkach. Niektóre wersje sfigmomanometru mogą być obsługiwane przez osoby nieposiadające żadnych kwalifikacji.

Budowa sfigmomanometru

Sfigmomanometr zbudowany jest z kilku podstawowych elementów:

• mankietu pneumatycznego zakładanego na ramię, przedramię lub nadgarstek, pozwalającego na wywarcie kalibrowanego ucisku na tętnice kończyny górnej;

• miernika, z użyciem którego określa się, jakie ciśnienie wywiera mankiet na powłoki i pośrednio na naczynie krwionośne;

• pompki (ręcznej lub mechanicznej) umożliwiającej napompowanie mankietu i stopniowe, powolne upuszczanie z niego powietrza.

Mankiet może być mocowany przy pomocy węzła lub zapięcia na rzep. Miernik ma konstrukcję sprężynową, elektroniczną. Czasem jest to ciśnieniomierz rtęciowy.

Zasada działania sfigmomanometru

Działanie sfigmomanometru opiera się na zasadzie równości ciśnień w naczyniach połączonych oraz na fakcie, że ciśnienie w mankiecie jest takie samo jak to, które obserwowane jest w tętnicach. W związku z tym wartości odczytywane na mierniku są równe ciśnieniu, z jakim uciskana jest ściana naczynia krwionośnego. Metodyka badania opiera się na zwiększaniu ciśnienia w mankiecie tak, by zamknąć światło tętnicy, a następnie obserwować pojawianie się fali tętna przy stopniowym zmniejszaniu ucisku.

Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie tętnicze? Dowiesz się tego z filmu: 

Pomiar ciśnienia przy pomocy sfigmomanometru

Podstawowy sposób pomiaru ciśnienia tętniczego przy pomocy sfigmomanometru to obecnie (według zaleceń stowarzyszeń lekarskich) metoda Korotkowa. Do jej zastosowania niezbędne jest użycie stetoskopu. Mankiet powinien wywierać ucisk na 2/3 długości ramienia. Oznacza to, że nie wolno badać ciśnienia tętniczego u osób dorosłych mankietem dla dzieci (wynik będzie zawyżony) i odwrotnie (zbyt szeroki mankiet spowoduje zaniżenie wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego). W przypadku urządzeń mierzących ciśnienie tętnicze na nadgarstku należy korzystać z oryginalnych opasek czy mankietów, by nie zafałszować wyników.

Osoba badana powinna siedzieć wygodnie w wyprostowanej pozycji. Kończyna, na której dokonuje się pomiaru, musi być oparta (np. o stół) i wyprostowana. Pacjent nie może wcześniej palić papierosów, pić kawy czy herbaty ani spożywać obfitych posiłków. Nie należy także badać ciśnienia bezpośrednio po zażyciu leków. Mankiet zakłada się na ramię tak, by nacisk rozkładał się równomiernie. Stetoskop przykłada się do tętnicy w dole łokciowym. Pompuje się mankiet do wartości przewyższającej zakładane ciśnienie i następnie powoli wypuszcza z niego powietrze. W chwili, gdy ciśnienie w sfigmomanometrze zrówna się z ciśnieniem skurczowym, w stetoskopie będzie można usłyszeć zgodny z rytmem pracy serca szmer krwi tłoczącej się do uciśniętego naczynia. Kiedy nacisk zmniejszy się do poziomu ciśnienia rozkurczowego, odgłos ten zniknie, ponieważ naczynie powróci do właściwego kształtu i przepływ w nim nie będzie zakłócony.

Wartości odczytane z manometru w chwilach, kiedy pojawił się i zniknął szmer naczyniowy, odpowiadają ciśnieniu skurczowemu i rozkurczowemu.

Stetoskop nie jest potrzebny przy zastosowaniu uproszczonej metody Riva-Rocciego. Pozwala ona na określenie jedynie ciśnienia skurczowego. Podczas obniżania ciśnienia w mankiecie sfigmomanometru obserwuje się moment, w którym na tętnicy promieniowej pojawi się wyczuwalna opuszkami palców fala tętna.

Jak zbudowany jest układ krążenia? Dowiesz się tego z filmu:

Rodzaje sfigmomanometrów

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje sfigmomanometrów:

• sfigmomanometr rtęciowy – wykorzystuje do odczytu ciśnienia słup rtęci w skalibrowanej rurce. To najdokładniejsza metoda pomiaru. Urządzenie jest jednak duże, niepraktyczne i w przypadku uszkodzenia grozi skażeniem otoczenia niebezpieczną rtęcią;

• sfigmomanometr sprężynowy – wyposażony w manometr zegarowy. Pomiar bazujący na ugięciu sprężyny jest dokładny, ale z czasem wyniki mogą ulegać zafałszowaniu, dlatego urządzenie należy okresowo kalibrować. Jest ono niewielkie, praktyczne i bezpieczne, dlatego personel medyczny chętnie korzysta z niego w warunkach ambulatoryjnych i szpitalnych;

• sfigmomanometr elektroniczny jest urządzeniem, które może dokonywać pomiarów w sposób częściowo lub całkowicie automatyczny. W połączeniu z mankietem nadgarstkowym nadaje się do przesiewowej kontroli ciśnienia przez osoby bez przygotowania medycznego. Charakteryzuje się jednak niską dokładnością i małą powtarzalnością pomiarów.

Zalecenia dotyczące użycia sfigmomanometru w stanach ciężkich

Do pomiaru ciśnienia u osób z wysokim lub bardzo niskim ciśnieniem tętniczym stosuje się metodę Korotkowa i sfigmomanometry rtęciowe lub sprężynowe. W ciężkich stanach kardiologicznych można do dużej tętnicy wprowadzić cewnik, przez który dokonuje się bezpośredniego pomiaru parametrów hemodynamicznych.