Rutwica lekarska to roślina znana z działania hipoglikemicznego, które zawdzięcza zawartym w niej pochodnych guanidyny. Roślina może wpłynąć na zwiększenie diurezy i produkcji potu. Stosowana jest jako zioło mlekopędne. Wspomaga proces odchudzania. Ziele rutwicy lekarskiej znajduje się w składzie mieszanek autorstwa ojca Klimuszki czy Sroki.
Rutwica lekarska – co to jest?
Rutwica lekarska (z łac. Galega officinalis L.) to gatunek rośliny należący do rodzaju rutwica i rodziny bobowatych. Naturalnym środowiskiem jej występowania są: Maroko, Algieria, Pakistan i tereny południowej, wschodniej oraz środkowej Europy. W Polsce roślina jest rzadko spotykana.
Rutwica lekarska ma liczne zastosowanie w lecznictwie. Surowiec zielarski stanowi ziele rutwicy lekarskiej (z łac. Herba galegae). W jego składzie znajdują się m.in.: sole mineralne, pochodne guanidyny (hydroksy-4-galegina, galegina), pochodna chinazoliny (peganina), garbniki, gorycze, stachyoza. Rutwica lekarska ze względu na cenne właściwości prozdrowotne stanowi wieloletni przedmiot badań naukowych.
Rutwica lekarska wykazuje działanie moczopędne i napotne, z którego korzysta się w początkowych stadiach grypy i przeziębienia. Pobudza wydzielanie mleka u karmiących kobiet. Stąd też określa się ją mianem galaktogogu. Wzrost laktacji może wynieść 30–50%. Jednak najbardziej znane wykorzystanie rutwicy lekarskiej to terapia cukrzycy. Właściwości przeciwcukrzycowe przypisał roślinie już w XVII w. Nicholas Culpeper w traktacie pt. The English Physician or an astrologo-physical discourse on the vulgar herbs of this nation. Rutwica skutecznie obniża stężenie glukozy we krwi nawet o 30%. Dodatkowo zmniejsza ryzyko wystąpienia działań niepożądanych leków przeciwcukrzycowych i insulinooporności tkanek oraz usprawnia transport glukozy do komórek.
Obecna w roślinie galegina stanowiła inspirację do opracowania syntezy biguanidów, tj. grupy leków przeciwcukrzycowych, do których zaliczana jest metformina. To obecnie najczęściej zalecany lek w terapii cukrzycy typu 2. Duże znaczenie dla hipoglikemicznego działania ziela rutwicy odgrywa obecność soli chromu. Ich niedobór w organizmie sprzyja powstawaniu cukrzycy, ponieważ związki te to składniki enzymów biorących udział w przemianach lipidów i cukrów, przez co regulują poziom cukru we krwi. Dodatkowo chrom hamuje enzym odpowiadający za inaktywowanie receptora insulinowego, zwiększa wrażliwość komórek beta trzustki, co rzutuje na produkcję insuliny. Determinuje również syntezę kwasów tłuszczowych, przemiany energetyczne, transport aminokwasów do komórek. W konsekwencji tego ogranicza odkładanie tłuszczów i zapobiega otyłości.
Jakie zioła wykorzystywano w medycynie staropolskiej? Zobaczcie na filmie:
Ile kosztuje ziele rutwicy lekarskiej?
Ziele rutwicy lekarskiej kupić można w wybranych aptekach, sklepach zielarskich lub dzięki sprzedaży internetowej. Za opakowanie 50 g wysuszonego surowca zapłaci się około 3 zł. Istnieje możliwość samodzielnego pozyskania go. Uprawa rutwicy lekarskiej nie nastręcza zbyt wielu trudności. Roślina hodowana jest z nasion, które sadzi się do gleby gliniasto-ilastej, wilgotnej, wzbogaconej w próchnicę. Rutwica lubi ciepłe i nasłonecznione miejsca. Jest mrozoodporna, lecz źle znosi nagłe zmiany pogodowe. Na przełomie lipca i sierpnia odbywa się zbiór zakwitających górnych części pędów, a potem ich suszenie w cienistym i przewiewnym miejscu.
Jak przygotować napar z rutwicy lekarskiej?
Napar z rutwicy lekarskiej jest bardzo prosty do przygotowania. Należy 1–2 łyżeczki suszonego ziela zalać szklanką wrzątku, odstawić pod przykryciem do naciągnięcia na 15 minut i przecedzić. Zalecane dzienne spożycie to 2–3 razy po szklance.
Rutwica lekarska znajduje się w składzie mieszanek ziołowych wspomagających leczenie cukrzycy, opracowanych przez ojca Srokę i Klimuszkę. W pierwszym przypadku mieszanka zawiera: 150 g liścia borówki czarnej, 100 g koszyczka rumianku, 50 g naowocni fasoli, 50 g ziela rutwicy lekarskiej, 50 g kłącza perzu, 50 g korzenia mniszka, 50 g liścia szałwii, 50 g ziela dziurawca, 50 g znamienia kukurydzy, 25 g kwiatu jasnoty białej. Całkowita waga mieszanki to 625 g, za którą zapłaci się około 55 zł. Po zmieszaniu wszystkich składników łyżeczkę ziół zalewa się szklanką wrzątku, odstawia pod przykryciem na 30 minut i przecedza. Zalecane dzienne spożycie to 2–3 razy po szklance po jedzeniu.
Z kolei mieszanka ojca Klimuszki zawiera odpowiednio po 50 g: korzenia mniszka, kozłka, liścia borówki, pokrzywy, brzozy, szałwii, kwiatu bzu, ziela fiołka trójbarwnego, rutwicy lekarskiej, owocu jałowca, fasoli. Całkowita waga mieszanki to 550 g, za którą zapłaci się około 45 zł. Po zmieszaniu składników łyżkę ziół zalewa się szklanką wrzątku, odstawia pod przykryciem na 3 godziny, przecedza i lekko podgrzewa. Zalecane dzienne spożycie to 3 razy po szklance 20 minut przed posiłkiem.
Bibliografia:
1. Rzepa M., Cukrzyca i wspomaganie jej leczenia środkami pochodzenia roślinnego, Wrocław, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, 2008.
2. Jassem-Bobowicz J.M., Domżalska-Popadiuk I., Zioła i leki stosowane w okresie laktacji, „Annales Academiae Medicae Gedanensis”, 2016, 46, s. 87-94.
3. Zielińska-Pisklak M., Szeleszczuk Ł., Młodzianka A., Rośliny o działaniu hipoglikemizującym, „Lek w Polsce”, 2013, 23(9), s. 55-63.
4. Różański H., Wróbel D., Galega officinalis L. rutwica lekarska (Fabaceae Lindl.) w Kotlinie Jasielsko-Krośnieńskiej, „Herbalism”, 2017, 1(3), s. 92-100.