Różyca jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez bakterię Erysipelothrix rhusiopathiae, czyli włoskowiec różycy. Może mieć postać ograniczoną do miejsca infekcji lub przybrać formę narządowej, uogólnionej choroby zakaźnej. Jest to patogen rozpowszechniony na całym świecie, oporny na większość warunków środowiskowych. Średnia ilość przypadków różycy to 100 zachorowań rocznie w Polsce, jednak z roku na rok liczba ta spada.

Różyca – przyczyny choroby u ludzi

Choroba, jaką jest różyca, może występować zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Zarażone najczęściej są świnie, bydło, owce, ptaki domowe i ryby. Różyca u człowieka jest z reguły spowodowana zawodową ekspozycją na zakażone zwierzęta lub produkty pochodzenia zwierzęcego. Włoskowiec różycy może być wyizolowany w kale, moczu, a także wydzielinach dróg oddechowych. Przyczyną zakażenia może być również kontakt z kośćmi, ościami, łuskami, mięsem wieprzowym i mięsem rybim. Bakterie wnikają do organizmu człowieka najczęściej przez uszkodzoną skórę, a dalej drogą naczyń krwionośnych przedostają się do różnych układów i narządów, jak serce, kości, mózg, płuca czy stawy.

Objawy różycy

Wyróżnia się dwie główne postaci różycy – skórną (w tym ograniczoną i rozsianą) oraz powikłaną posocznicą, czyli postać układową. Postać skórna ograniczona objawia się boleścią, obrzękiem i zaczerwienieniem miejsca zakażonego. Najczęściej dotyczy miejsc najbardziej narażonych na uszkodzenie skóry, a mianowicie skóry palców i dłoni. Skóra w miejscu zmiany jest nadmiernie ocieplona, napięta, a obszar zajęty zapaleniem wyraźnie jest odgraniczony od skóry zdrowej. Rzadko pojawia się gorączka.

Postać przebiegająca z posocznicą, czyli narządowa, daje takie objawy, jak: gorączka, dreszcze, przyspieszenie akcji serca, nadmierna potliwość, utrata masy ciała, zmiany zapalne skóry z pęcherzami, a czasem i martwicą. Zmiany w obrębie skóry mogą być nieobecne, gdy człowiek zaraził się różycą inną drogą niż przez uszkodzoną skórę. W wyniku układowej postaci różycy może dojść do powikłań w postaci np. zapalenia wsierdzia.

Diagnostyka i rozpoznanie różycy

Rozpoznanie jest prostsze, gdy wywiad wskazuje na kontakt z materiałem zakaźnym i zapalenie skóry w obrębie jej uszkodzenia. Jeśli brak jest objawów skórnych, a występują powikłania narządowe, rozpoznanie jest dużo trudniejsze. Często drobne draśnięcia i zaczerwienienie skóry wokół uszkodzenia są lekceważone. Jednak w przypadku widocznego powiększania się obszaru objętego stanem zapalnym, powiększenia węzłów chłonnych, gorączki, trudności z oddychaniem czy jakichkolwiek objawów neurologicznych należy natychmiast udać się na konsultację lekarską. Podczas badania mogą być wykryte inne objawy, jak powiększenie wątroby lub śledziony czy symptomy związane z uszkodzeniem niektórych nerwów.

Rozpoznanie lekarz stawia na podstawie wywiadu, objawów klinicznych i wyników badań mikrobiologicznych. Trudno jednak uzyskać odpowiedni materiał do badania w przypadku różycy. Jeśli pojawiają się oznaki skórne, lekarz może pobrać zeskrobiny ze zmian, a także wykonać wycinek skóry. Jeśli zakażenie przyjmuje formę uogólnioną, do badania można wziąć krew. W przypadku objawów narządowych lekarz zleca badania obrazowe, jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, ultrasonografia czy echokardiografia. Służą one przede wszystkim wczesnemu rozpoznaniu powikłań chorobowych.

Leczenie różycy u ludzi

Jeśli zakażenie ma postać skórną ograniczoną, choroba ustępuje samoistnie w ciągu 2–4 tygodni. Czas trwania objawów może ulec skróceniu po zastosowaniu antybiotykoterapii. Jest to postać całkowicie wyleczalna. Cięższe, układowe postaci wymagają często leczenia szpitalnego, dożylnego podawania antybiotyków i leczenia powikłań różycy. Niestety niektóre powikłania mogą być nieodwracalne, jak uszkodzenie stawów, zastawek serca czy struktur nerwowych. Czasami zdarza się, że powikłania różycy wymagają specjalistycznego, długiego leczenia, z rehabilitacją włącznie.

Zapobieganie zakażeniom różycą u ludzi

Przede wszystkim podstawą jest odpowiednia ochrona osób narażonych na zakażenie. Dotyczy to pracowników rzeźni, przetwórni mięs, weterynarzy i wielu innych zawodów, które narażają człowieka na kontakt z materiałem zakaźnym. Ochrona osobista w postaci ubrań ochronnych, rękawiczek itp., a także mycie rąk stanowią doskonałą profilaktykę zakażeń. Ważne jest również odpowiednie zapobieganie zakażeniom po kontakcie z materiałem zakaźnym. Polega ono na dezynfekcji uszkodzonej skóry i jej dokładnym oczyszczeniu.

Na filmie możecie zobaczyć, jak ludzka skóra zmienia się wraz z wiekiem: