Retikulocyty to młode krwinki czerwone. W ciągu około czterech dni (70 godzin w szpiku kostnym, 45 godzin we krwi) dojrzewają do postaci właściwych i bardziej wydajnych erytrocytów, które odgrywają istotną rolę w organizmie – ich zadaniem jest wiązanie tlenu oraz dostarczanie go tkankom, a także transport dwutlenku węgla z tkanek do płuc.

Retikulocyty zostały odkryte już w 1890 r. przez niemieckiego bakteriologa i chemika Paula Ehrlicha. Badanie ich poziomu, a także interpretacja jego odchylenia od normy pozwala na rozpoznanie wielu problemów zdrowotnych, przede wszystkim niedokrwistości spowodowanej niedoborem żelaza.

Retikulocyty – norma

Badanie poziomu retikulocytów jest wskazane zwłaszcza u osób, u których podejrzewana jest niedokrwistość, we wszystkich rodzajach:

• wywołana niedoborem żelaza;
  
• towarzysząca chorobom przewlekłym;
  
• megaloblastyczna (jej przyczyną jest niedobór witaminy B12);
  
• spowodowana utratą krwi;
  
• hemolityczna (rozwijająca się w wyniku zbyt szybkiego niszczenia krwinek czerwonych);
  
• syderoblastyczna (spowodowana wadliwym metabolizmem żelaza);
  
• aplastyczna (wywołana zaburzeniem prawidłowego działania komórek macierzystych w szpiku kostnym).
  

Wskazaniem do określenia liczby retikulocytów, stanowiącej dobry marker aktywności szpiku, jest również prowadzona terapia związana z suplementacją żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego. Badanie należy przeprowadzić podczas stosowania erytropoetyny oraz transplantacji komórek macierzystych. Zalecane jest również u noworodków i pacjentów oddziałów pediatrycznych.

Norma retikulocytów zależy od płci i wieku, jednak ich normalny poziom powinien zawierać się w przedziale 0,5–1,5% oraz 20 000–100 000 na mikrolitr.

Badanie poziomu retikulocytów

Retikulocyty zawierają w cytoplazmie skupiska wolnych rybosomów, które w obrazie mikroskopowym widoczne są w formie fioletowych ziarenek i niteczek. Ustalenie ich liczby jest wiarygodne do 72 godzin po pobraniu próbki krwi.

W badaniu poziomu retikulocytów wykorzystuje się dwa sposoby oznaczania ich liczby we krwi: metodę manualną oraz oznaczenie za pomocą analizatorów hematologicznych. W przypadku pierwszej z nich stosuje się mikroskop oraz specjalny barwnik, zwykle błękit brylantowo- krezolowy. Retikulocyty wyróżniają się w wykonanym rozmazie granatowym kolorem ziarnistego i siateczkowatego materiału szukanych komórek. Dojrzałe krwinki czerwone barwią się na kolor niebieskawy.

Przy wykorzystaniu analizatorów hematologicznych można określić liczbę retikulocytów biorąc pod uwage kryterium ich wielkości i zdoloności pochłaniania, a także rozpraszania światła lampy analizatora. Dodatkowo również zdolności do emisji tego światła.

Zobacz film i dowiedz się jak interpretować wyniki morfologii: 

Retikulocyty – nadmiar

Nie wszystkie odchylenia od normy retikulocytów świadczą o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu organizmu. Czasem wynikają z jego umiejętności dostosowywania się do zmieniających się warunków. Nadmiar retikulocytów często jest stwierdzany o noworodków czy osób przebywających przez dłuższy czas na dużych wysokościach, przekraczających 1900 m n.p.m.

Podwyższone retikulocyty świadczą o zwiększonej produkcji krwinek czerwonych przez szpik kostny, co może być konsekwencją znacznej utraty krwi, wywołanej np. krwotokiem po urazie czy oddaniem krwi przez honorowego dawcę. W takich sytuacjach retikulocyty są powyżej normy przez pewien czas, później zazwyczaj organizm wyrównuje ich liczbę.

Nadmiar niedojrzałych krwinek czerwonych występuje ponadto o osób z zespołem hemolitycznym wywołanym najczęściej zakażeniem bakterią Escherichia coli, powodującą m.in. hemolizę, czyli przechodzenie hemoglobiny do osocza krwi wywołane zniszczeniem erytrocytów. Zespół hemolityczny występuje głównie u niemowląt i małych dzieci, jest najczęstszą przyczyną ostrej niewydolności nerek.

Wzrost liczby retikulocytów może być konsekwencją przyjmowania preparatów z żelazem oraz witaminy B12. Niekiedy towarzyszy nowotworom, zwłaszcza u chorych z guzami wytwarzającymi tzw. czynnik erytropoetyczny i przerzutami do kości. Bywa spowodowany zatruciem toksynami.

Niedobór retikulocytów

Zbyt niski poziom retikulocytów zwykle świadczy o rozwijającej się niedokrwistości wynikającej z niedoboru żelaza albo witaminy B12, a także niedokrwistości aplastycznej lub hemolitycznej. Niedobór bywa spowodowany uszkodzeniem szpiku kostnego (np. wrodzoną aplazją układu czerwonokrwinkowego), leczeniem onkologicznym i przyjmowaniem cytostatyków, niewydolnością nerek czy skrajnym wyniszczeniem organizmu, będącym konsekwencją chorób ogólnoustrojowych, np. AIDS.