Rak płaskonabłonkowy to jeden z najczęstszych raków skóry, przełyku, jamy ustnej i oskrzeli. Może rozwinąć się także w płucach i na szyjce macicy. Jego pojawienie się poprzedzone jest zjawiskiem metaplazji płaskonabłonkowej, czyli występowaniem komórek morfologicznie i czynnościowo odmiennych od swojej macierzy. Rokowania przy raku płaskonabłonkowym zależą od jego umiejscowienia, stopnia zaawansowania zmian i występowania przerzutów.

Rak płaskonabłonkowy skóry

Rak płaskonabłonkowy skóry jest nowotworem złośliwym pochodzenia nabłonkowego. Rozwija się powoli, ale nie ma tendencji do tworzenia przerzutów do innych narządów. Najczęściej jest zbudowany z komórek, które ulegają rogowaceniu. Występuje głównie u osób rasy białej. Jest drugim pod względem częstości nowotworem skóry. Innym nowotworem skóry o zdecydowanie gorszym rokowaniu jest rak kolczystokomórkowy.

Najważniejsze czynniki wpływające na rozwój tego nowotworu to:

• ekspozycja na promieniowanie słoneczne, zwłaszcza w wieku dziecięcym,
  
• uwarunkowania genetyczne,
  
• podeszły wiek,
  
• jasna karnacja skóry,
  
• stosowanie leczenia zmniejszającego odporność,
  
• obecność rozległych blizn lub niegojących się ran.
  

Na raka płaskonabłonkowego skóry częściej chorują mężczyźni.

Rak płaskonabłonkowy skóry zwykle występuje na odsłoniętych częściach ciała, np. na górnej wardze, plecach, twarzy czy ramionach. Może przybrać postać łuszczącej się, rogowaciejącej zmiany, niekiedy pokrytej strupem i owrzodzonej, a także guzka, grudki, wyniosłego lub płaskiego nacieku.

Leczenie raka płaskonabłonkowego skóry polega na chirurgicznym wycięciu zmian i zbadaniu ich pod mikroskopem. Przy zaawansowanym nowotworze wykonywana jest także biopsja cienkoigłowa największych węzłów chłonnych. Jeśli istnieją przerzuty, to niezbędna jest chemioterapia. Rak płaskonabłonkowy skóry rokuje dobrze – ponad 90% chorych przeżywa co najmniej 5 lat od rozpoznania choroby.

Rak płaskonabłonkowy płuc

Ponad 25% wszystkich przypadków złośliwych nowotworów płuc dotyczy raka płaskonabłonkowego. Rak płaskonabłonkowy płuc występuje najczęściej u osób starszych i u mężczyzn. Rokowania przy tym typie nowotworu są złe – zaledwie 20 % chorych przeżywa rok od postawienia diagnozy. Przyczyną jest późne rozpoznawanie nowotworu, co znacznie utrudnia leczenie.

Objawy są niecharakterystyczne i większość chorych trafia do lekarza w bardzo zaawansowanym stadium nowotworu i z licznymi przerzutami. Rak płaskonabłonkowy płuc nieoperacyjny chemioterapii paliatywnej. Wczesne rozpoznanie pozwala na operacyjne usunięcie zmian, a jeśli nowotwór jest zlokalizowany (nie utworzył przerzutów) to szanse wyleczenia sięgają 70%.

Czynniki mające wpływ na wystąpienie tego typu nowotworu to:

• palenie papierosów – jest przyczyną aż 9 na 10 przypadków raka płuc,
  
• występowania raka płuc w rodzinie,
  
• występowanie innych rodzajów nowotworów,
  
• blizny po przebytych chorobach płuc, np. po gruźlicy,
  
• ekspozycja na gazy radonu i azbest.
  

Rak płaskonabłonkowy szyjki macicy

Rak płaskonabłonkowy szyjki macicy to nowotwór złośliwy rozwijający się w błonie śluzowej. Co roku na ten typ nowotworu choruje nawet 500 000 kobiet, przy czym u wielu z nich choroba wykrywana jest w ostatnim stadium. Wcześnie wykryty rak płaskonabłonkowy szyjki macicy jest w pełni uleczalny, dlatego tak ważna jest profilaktyczna cytologia. W trakcie badania lekarz pobiera próbkę nabłonka, który analizowany jest pod kątem obecności komórek nowotworowych.

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia raka płaskonabłonkowego szyjki macicy to:

• zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego, opryszczką, chlamydiami, kiłą, rzeżączką, HIV,
  
• palenie papierosów,
  
• wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego,
  
• współżycie z wieloma partnerami
  
• osłabiony układ odpornościowy.
  

Leczenie obejmuje chirurgiczne usunięcie zmian, radioterapię i chemioterapię.

Inne rodzaje raka płaskonabłonkowego

Inne rodzaje raka płaskonabłonkowego to:

• rak płaskonabłonkowy przełyku – większość zmian występuje w dolnej i środkowej części przełyku. Rak może tworzyć przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych, co zmniejsza szanse wyleczenia,
  
• rak płaskonabłonkowy jamy ustnej – stanowi aż 90% przypadków nowotworów jamy ustnej. Może występować w obrębie warg, tylnej ściany gardła i wewnętrznej części jamy ustnej, a w zaawansowanym stadium objąć całe gardło i nos. Szybko rozpoznany może być skutecznie wyleczony – aż w 80% przypadków możliwe jest całkowite wyzdrowienie,
  
• rak płaskonabłonkowy odbytu – ten rodzaj nowotworu występuje u zaledwie 1–2% populacji. Leczenie obejmuje zmianę odżywiana, chirurgiczne wycięcie zmian, radioterapię i chemioterapię.