W Polsce rocznie przybywa około 100 zachorowań na nowotwór kości. Choroba najczęściej pojawia się w okresie intensywnego wzrostu u dzieci i młodzieży płci męskiej.

Wtórna i pierwotna postać raka kości

Nowotwór kości zlokalizowany jest często przy nasadzie kości udowej, ramiennej, na kręgosłupie, miednicy bądź kości piszczelowej. Wyróżniane są dwie odmiany nowotworu kości – wtórny i pierwotny. Wtórny rak kości to przerzut nowotworu z innych narządów. Jest to częściej spotykana odmiana raka tkanki kostnej, a jej naciek sygnalizuje o zaawansowanym etapie choroby. W przerzutowej postaci choroby, ogniskiem pierwotnym są zwykle: rak nerek, sutka, tarczycy, prostaty bądź żołądka. Postać pierwotna (wywodząca się z kości) występuje rzadko – pojawia się u jednej na sto osób chorych na nowotwór tkanki kostnej.

Kostniak, chrzęstniak, szkliwiak, czyli rodzaje nowotworu kości

Nowotwór kości może mieć postać łagodną lub złośliwą. Ze względu na miejsce zlokalizowania nowotworu i jego zaawansowanie wyróżnia się różne rodzaje raka kości:

• Kostniak – to łagodna postać nowotworu, która ma dobre rokowania. Może pojawić się u kobiet i mężczyzn. Najczęstsze objawy kostniaka to obrzęk i ból w okolicach chrząstek stawowych.
  
• Chrzęstniak – to łagodny nowotwór, który pojawia się u obydwu płci. Symptomami tej postaci choroby są złamania i bóle kości.
  
• Kostniak kostninowy – ma dobre rokowania i łagodny przebieg. Częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet i objawia się bólami nocnymi i porannymi. Dolegliwości układu kostnego odczuwalne są także po wysiłku fizycznym.
  
• Guz olbrzymiokomórkowy – występuje zwykle u osób pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Może mieć postać łagodną lub złośliwą, ale ma dobre rokowania. Objawia się dolegliwościami kości przypominającymi zapalenie stawu (np. sztywność i obrzęki).
  
• Mięsak Ewinga – jest złośliwą postacią nowotworu. Choroba najczęściej dotyka chłopców do 15. roku życia. Towarzyszą jej złamania kości, obrzęki i promieniujące bóle kończyn.
  
• Szkliwiak – zlokalizowany jest w szczęce lub w tylnej części żuchwy – typowym objawem jest guz pojawiający się w okolicy szyi lub twarzy. Może mieć łagodny lub złośliwy przebieg, a ból przy tej odmianie nowotworu pojawia się głównie w okolicy zatok i zębów.
  
• Mięsak kościopochodny – złośliwa postać raka, która często dotyka mężczyzn w wieku 12-24 lat. Ognisko chorobowe zlokalizowane jest zwykle w stawie kolanowym bądź kości ramiennej. Ból nasila się w nocy. Pojawiają się obrzęki i złamania. Mięsak jest często przyczyną przerzutów do płuc.
  
• Chrzęstniakomięsak – ma złośliwy przebieg i objawia się bólami rwy kulszowej. Mogą towarzyszyć mu dolegliwości pęcherza i obrzęki.
  

Objawy nowotworu kości: bóle, obrzęki i złamania

U osób starszych, choroby nowotworowe kości mogą być początkowo mylnie odbierane jako choroba reumatyczna. U osób młodych często początkowo podejrzewa się np. bóle wzrostowe. Chorobę sygnalizuje zwykle nasilający się nocą ból układu kostnego, miejscowa tkliwość i obrzęki o niewyjaśnionych przyczynach. Uszkodzona tkanka kostna jest krucha i łatwo ulega złamaniom. W zaawansowanych stadiach choroby pęknięcia kości nie wymagają bodźców zewnętrznych i są niespodziewane (np. podczas obracania się z boku na bok w trakcie snu). U osób chorych mogą pojawiać się także guzy i zgrubienia na kościach, utrata masy ciała, gorączka i niedokrwistość.

Diagnostyka i leczenie nowotworu kości

Przerzuty do kości diagnozowane są zwykle podczas przygodnych badań, ponieważ nie towarzyszą im szczególne objawy. Osoby, u których pojawiły się nacieki, mogą skarżyć się na bóle występujące w okolicy wtórego ogniska choroby. Inne oznaki to: złamania, ucisk na rdzeń kręgowy, podniesiony poziom wapnia we krwi (norma laboratoryjna 2,25-2,75 mmol/l). Badania kości w kierunku nowotworu to:

• RTG (zdjęcie rentgenowskie) obszaru kości, w którym odczuwane są dolegliwości,
  
• badanie PET (umożliwia ocenę procesów metabolicznych w organizmie),
  
• tomografia komputerowa,
  
• rezonans magnetyczny,
  
• biopsja (pobranie fragmentu zmienionego chorobowo układu kostnego)
  
• scyntygrafia kości (wstrzyknięcie do organizmu radioznaczników, które skupiają się wokół uszkodzonej kości i rejestracja obrazu na komputerze).
  

Zobacz też: Densytometria kości

Do opracowania prawidłowego sposobu leczenia niezbędne są informacje o rozpoznaniu histopatologicznym nowotworu, jego rozległości i stadium zaawansowania. 

Leczenie raka kości zależy od tego, z jaką postacią nowotworu mamy do czynienia. Największe szanse na wyleczenie przynosi wczesne wykrycie choroby i skonsultowanie zaobserwowanych dolegliwości z lekarzem. W przypadku łagodnych zmian przeprowadzane są zabiegi chirurgiczne, podczas których usuwane są miejsca zmienione chorobowo. Kolejnym etapem leczenia są regularne kontrole stanu zdrowia sprawdzające, czy nowotwór się nie wznowił i czy nie powoduje przerzutów do innych tkanek. Złośliwe postaci raka kości wymagają bardziej złożonego leczenia:

• U osób chorych na kostniakomięsaki w pierwszej kolejności zalecana jest chemioterapia a następnie usuwane jest zabiegowo ognisko choroby. Leczeniem uzupełniającym jest chemioterapia pooperacyjna.
  
• Guz olbrzymiokomórkowy, o ile jest to możliwe, usuwany jest chirurgicznie. W przypadku, gdy zmiana chorobowa zlokalizowana jest w trudno dostępnym miejscu, nowotwór leczony jest przy użyciu radioterapii.
  
• Mięsak Ewinga – ognisko choroby usuwane jest podczas zabiegu chirurgicznego, a następnie przeprowadzana jest chemioterapia.
  

Rokowania raka kości

Rak układu kostnego, np. nowotwór kości ogonowej, udowej, kręgosłupa czy kości piszczelowej jest zwykle rozsiewem nowotworu innego typu. Świadczy to wówczas o zaawansowanym stadium choroby i nie ma dobrych rokowań – średni okres przeżycia wynosi od około 7 do 21 miesięcy. Przeżycie osób z pierwotnym nowotworem kości zależy od jego typu histopatologicznego. Niezależnie od stopnia zaawansowania nowotworu, częstość nawrotów wynosi 20%-50% w okresie 2 lat od zakończenia leczenia.