Rak brodawki Vatera występuje stosunkowo rzadko. Oszacowano, że stanowi 2% wszystkich rodzajów raków przewodu pokarmowego i około 20% raków zewnątrzwątrobowych. Choroba dotyka osoby powyżej 60. roku życia, znacznie częściej mężczyzn niż kobiety. Całkowite wyleczenie możliwe jest jedynie na wczesnych etapach schorzenia.
Przyczyny raka brodawki Vatera
Przyczyny pojawienia się raka brodawki Vatera nie są do końca poznane. Czynnikiem, który znacznie zwiększa ryzyko zachorowania, są uwarunkowania genetyczne, głównie zespół polipowatości rodzinnej (FAP). Guzy lokalizują się najczęściej wzdłuż przewodów żółciowych. Przerzuty raka brodawki Vatera (40% przypadków) pojawiają się w węzłach chłonnych trzustkowo-dwunastniczych. Sama brodawka większa dwunastnicy łączy wydzieliny przewodów trzustkowego i żółciowego. Tym samym szlakiem transportowane są enzymy trawienne. Dokładna budowa brodawki Vatera jest inna u każdego człowieka. U jednych przepływ soku trzustkowego jest wyraźnie zaznaczony, a u innych nie. Droga między przewodem trzustkowym a brodawką Vatera jest zmienna i w niektórych przypadkach może nie występować w ogóle.
Jak objawia się rak brodawki Vatera?
Objawy raka brodawki Vatera nie są jednoznaczne. Na szczęście jego rozpoznanie jest stosunkowo łatwe, a szybka diagnoza daje większe szanse na wdrożenie odpowiedniego leczenia. Symptomy choroby są charakterystyczne dla schorzeń przebiegających ze zwężeniem dróg żółciowych. Wszystkie objawy brodawki większej dwunastnicy wynikają z zablokowania ujścia przewodów i powstawania kamieni, które zaklinowują się w brodawce Vatera i tym samym uniemożliwiają wypływ soku żółciowego i soku trzustkowego.
W badaniach laboratoryjnych widoczny jest wzrost osoczowego stężenia bilirubiny, aminotransferazy, gamma-glutamylotranspeptytazdy i aktywności fosfatazy alkalicznej. Objawami klinicznymi są najczęściej:
- odbarwienie stolca;
- zażółcenie spojówek oka;
- spadek apetytu i masy ciała;
- ciemna barwa moczu;
- świąd skóry;
- bóle brzucha i podbrzusza promieniujące do pleców (głównie w prawym podżebrzu);
- nudności i wymioty.
Diagnostyka raka brodawki Vatera
Diagnozę raka brodawki Vatera stawia się na podstawie wyników laboratoryjnych, wywiadu podmiotowego oraz przedmiotowego. Szczególnie ważna jest wyczuwalność pęcherzyka żółciowego w badaniu palpacyjnym oraz bolesność w prawym podżebrzu. Ponadto dodatni jest objaw Chełmońskiego. Podobne objawy pojawiają się u pacjentów cierpiących na żółtaczkę. Na bardziej zaawansowanych stopniach mogą wystąpić objawy otrzewnowe, związane z ostrymi stanami zapalnymi, np. trzustki i dróg żółciowych.
Przy podejrzeniu raka brodawki Vatera lekarz zleca badania endoskopowe, tzn. duodenoskopię. Endoskop wprowadzany jest przewodem przez przełyk do żołądka i dwunastnicy. W trakcie badania pobiera się wycinki do szczegółowej analizy preparatów biologicznych. Ponadto wykonuje się badania ultrasonograficzne (USG) oraz tomografię komputerową (TK) okolic jamy brzusznej. Obrazowanie uwidacznia poszerzenie dróg żółciowych i pozwala na ocenę stopnia zaawansowania nowotworu. Ważną metodą ułatwiającą rozpoznanie choroby jest wsteczna cholangiopankreatografia (ERCP). Daje informację o stopniu zwężenia dróg żółciowych i miejscu ich występowania.
Leczenie raka brodawki Vatera
Wczesne wykrycie choroby daje niewielkie szanse na całkowite wyleczenie. Na wczesnych stopniach zaawansowania wykonuje się resekcję brodawki Vatera, znaną też pod nazwą ampulektomii. Jest ona jednak obarczona pewnym ryzykiem wznowienia procesu nowotworzenia. Aby je zmniejszyć, chirurdzy decydują się najczęściej na rozległy zabieg, polegający na usunięciu zarówno trzustki, jak i dwunastnicy. U osób z wysokim stopniem zaawansowania choroby zabiegi operacyjne najczęściej nie rokuje pomyślnie. Możliwe jest wówczas leczenie paliatywne, w tym nacięcie brodawki Vatera z drenażem dróg żółciowych. Terapie mają na celu złagodzenie objawów choroby. W trakcie leczenie należy przyjmować zalecone środki farmakologiczne oraz przestrzegać restrykcyjnej diety.
Zobacz wideo: Jak zbudowany jest układ pokarmowy?
Bibliografia:
1. Winter K., Talar-Wojnarowska R., Pazurek M., Woźniak B., Małecka-Panas E. Tumours of Vater’s ampulla – occurrence, symptoms, diagnosis and endoscopic treatment. Gastroenterology Review/Przegląd Gastroenterologiczny. 2009;3(6):283–288.
2. Benhamiche A.M., Jouve J.L., Manfredi S. et al. Cancer of the ampulla of Vater: results of a 20-year population based study. Eur J Gastroenterol Hepatol 2000; 12: 75–9.
3. Romiti A., Barucca V., Zullo A., Sarcina I., Di Rocco R., D'Antoni, C. et al. Tumors of ampulla of Vater: A case series and review of chemotherapy options. World journal of gastrointestinal oncology, 2012; 4(3), 60–67.