Zespół Volkmanna, czyli inaczej przykurcz ischemiczny (niedokrwienny), wywołany jest zwyrodnieniem mięśni i nerwów o postępującym przebiegu, a jego przyczyną jest niedokrwienie kończyny. Przykurcz wraz z porażeniem mięśni stanowią więc objaw wtórny do innych zaburzeń.

Przyczyny przykurczu Volkmanna

Przykurcz Volkmanna stanowi powikłanie po zwichnięciu stawu łokciowego, a także po złamaniach kości, w tym kości przedramienia czy złamaniach nadkłykciowych kości ramiennej. Kiedy dochodzi do złamania nadkłykciowego kości ramiennej, następuje ucisk tętnicy ramiennej przebiegającej między rozcięgnem mięśnia dwugłowego ramienia a złamanym fragmentem kości ramiennej. Przykurcz może powstać w wyniku różnych mechanizmów zaburzenia ukrwienia kończyny. Mogą to być niedokrwienie tętnicze (jak przy złamaniu nadkłykciowym kości ramiennej), ale także upośledzenie odpływu krwi żylnej, odruchowy skurcz tętnicy ramiennej bądź zator tętnicy. Inne przyczyny przykurczu Volkmanna to:

• uszkodzenia naczyń tętniczych,

• zbyt długie utrzymanie opaski uciskowej,

• nadmierne manipulowanie przy nastawianiu złamania,

• rozległe krwiaki podpowięziowe.

Mówiąc o przyczynach przykurczu niedokrwiennego Volkmanna, warto dodatkowo podkreślić podział na niedokrwienie pochodzenia naczyniowego, a także niedokrwienie będące wynikiem obrzęku okolicznych tkanek.

Porażenie nerwu promieniowego a przykurcz Volkmanna

Przykurcz niedokrwienny Volkmanna może stanowić przyczynę zespołu ciasnoty przedziału powięziowego. Jednak nie dotyczy to każdego mechanizmu wcześniej scharakteryzowanego niedokrwienia. Do zespołu ciasnoty przedziału powięziowego może dojść jedynie w przypadku obrzęku tkanek, a więc nie przy uszkodzeniu tętnicy. W tym drugim przypadku bowiem dochodzi do zmian troficznych i zgorzeli, a nie obrzęku i zespołu ciasnoty. Najczęściej następuje niedokrwienie w zakresie mięśni zginaczy przedramienia. Tym samym zmiany niedokrwienne powodują porażenie nerwu pośrodkowego i nerwu łokciowego.

Objawy przykurczu niedokrwiennego

Początkowe objawy to ból, szczególnie nasilający się podczas prostowania palców, ból promieniujący wzdłuż przedramienia. Brak jest tętna na tętnicy promieniowej, zniesiona jest również ruchomość w zakresie mięśni przedramienia. Wraz z pogłębianiem się niedokrwienia dochodzi do obrzęku i zasinienia palców. W przypadku zespołu ciasnoty wewnątrzpowięziowej wyjątkiem jest to, że nie zanika tętno na kończynie.

Późna faza niedokrwienia powoduje narastające zmiany martwiczo-bliznowate i przykurcze włókniste, co przekłada się klinicznie na zniekształcenia rąk i palców. Przykurcz Volkmanna przedstawia się następująco – przedramię ustawione jest w pronacji (kciuk skierowany w osi ciała na zewnątrz), nadgarstek jest zgięty w kierunku dłoniowym. Kciuk jest przywiedziony, pozostałe palce ręki są zgięte w stawach międzypaliczkowych i w przeproście w zakresie stawów śródręczno-paliczkowych.

Leczenie przykurczu Volkmanna

Konieczne jest właściwe ustawienie złamania, a także usunięcie przyczyny niedokrwienia. W leczeniu stosuje się prawidłowe ułożenie i unieruchomienie kończyny, wyciągi i fizjoterapię.