Menopauza to – ściśle biorąc – ostatnia w życiu kobiety miesiączka. Potocznie określa się tym mianem cały okres przekwitania, czyli klimakterium. Jeśli jego pierwsze objawy pojawiają się po 45. roku życia, są zjawiskiem fizjologicznym, nieodwracalnym. Można wówczas co najwyżej łagodzić je za pomocą hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Menopauza w młodszym wieku jest patologią i nie tylko można, ale wręcz należy, podjąć w takim przypadku leczenie.

Objawy wczesnej menopauzy

Menopauza to proces spowodowany wygasaniem czynności jajników, którego skutkiem jest nie tylko zanik cyklu miesiączkowego, ale i szereg innych zmian w organizmie wywołanych niedoborem hormonów płciowych – estrogenu i progesteronu. Wczesna menopauza może nastąpić przed 30. rokiem życia, nawet już w wieku 20 lat. Jej objawy nie różnią się jednak znacząco od tych, które towarzyszą fizjologicznemu klimakterium – są jedynie mniej nasilone.

Objawy przedwczesnej menopauzy są zwykle niespecyficzne. Mogą przypominać przemęczenie lub łagodny epizod depresji. Kobiecie brakuje energii, obserwuje wyraźny spadek samopoczucia i motywacji do działania, miewa duże wahania nastroju. Objawy przedwczesnej menopauzy nasilają się w miarę spadku stężenia żeńskich hormonów. Należą do nich:

• nieregularne miesiączki,

• suchość pochwy (spowodowana zmianami zanikowymi błony śluzowej),

• nawracające infekcje dróg rodnych i moczowych,
• gwałtowne uderzenia gorąca,

• nadmierna potliwość (w tym nocne poty),

• kołatanie serca,

• bóle głowy,

• zmiany w wyglądzie sylwetki,

• przybieranie na wadze,

• zaburzenia snu,

• drażliwość, ataki płaczu.

Niedobór hormonów płciowych w krótkim czasie prowadzi do załamania odporności organizmu. W wypadku przedwczesnej menopauzy u kobiety wystąpić mogą np. pierwsze objawy osteoporozy, skłonność do żylaków, zakrzepica. W końcu zanika miesiączka i jeśli stan ten utrzymuje się przez 12 miesięcy, uważa się, że nastąpiła menopauza. Nie należy jednak do tego dopuszczać i przy pierwszych niepokojących symptomach zgłosić się do ginekologa.

Diagnoza przedwczesnej menopauzy

Diagnostyką przedwczesnej menopauzy zajmują się specjaliści w dziedzinie ginekologii i endokrynologii. Obecnie coraz więcej lekarzy łączy te specjalności w swojej praktyce zawodowej. Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentką i zapoznaniu się z historią jej chorób zlecają szereg badań laboratoryjnych i diagnostycznych, które pozwalają stwierdzić lub wykluczyć przedwczesną menopauzę. Należą do nich:

• badania krwi.

• cytologia,

• badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej,

• USG przezpochwowe.

Te ostatnie służą głównie zbadaniu poziomu hormonów przysadki mózgowej (hormony: folikulotropowy – FSH, luteinizujący – LH oraz prolaktyna – PRL) i jajników (estradiol i progesteron). Wzrost poziomu we krwi pierwszych i niskie stężenie drugich może świadczyć o niewydolności jajników, czyli przedwczesnej menopauzie. Lekarz zleca często badania hormonów tarczycy, ponieważ objawy klimakterium są bardzo podobne do symptomów niedoczynności tego gruczołu.

Wczesna menopauza – przyczyny

Istnieje szereg możliwych przyczyn przedwczesnej menopauzy. Niektóre z nich wiążą się z uwarunkowaniami, na które kobieta nie ma wpływu:

• czynnikami genetycznymi – dziedziczną tendencją do wczesnego przekwitania,

• procesami autoimmunologicznymi, wywołanymi np. przez infekcje wirusowe,

• farmakoterapią stosowaną przy chorobach macicy i przydatków,

• chorobami nowotworowymi i metodami ich terapii (radio- i chemioterapią).

Oczywistą przyczyną przedwczesnej menopauzy są zabiegi owariektomii (usunięcia jajników) lub panhisterektomii (usunięcia macicy wraz z przydatkami), spowodowane chorobami tych narządów. Ryzyko wystąpienia przedwczesnej menopauzy można ograniczyć, eliminując częste przyczyny środowiskowe tego zjawiska, np.:

• niedobory w diecie,

• palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu,

• przewlekły stres.

Leczenie przedwczesnej menopauzy

Przedwczesna menopauza jest procesem odwracalnym i należy ją leczyć. Hormony płciowe nie tylko są niezbędne do zachowania płodności (co jest szczególnie istotne w przypadku kobiet, które planują urodzić dziecko), ale też regulują wiele ważnych funkcji organizmu, np. pracę układu nerwowego.

O metodzie postępowania decyduje lekarz. Zasadniczo stosuje się terapię hormonalną, w której pacjentce podaje się żeńskie hormony w takich stężeniach, by nie tylko łagodziły dolegliwości związane z klimakterium (jak dzieje się to w przypadku HTZ), ale i stymulowały pracę jajników. Gdy zaczną one z powrotem pełnić swoją fizjologiczną funkcję, stopniowo zmniejsza się dawki hormonów. Leczenie niejednokrotnie kończy się sukcesem. Kobietom, które przeszły przedwczesną menopauzę, często udaje się zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko.