Co nazywamy menopauzą?

Według definicji menopauzą nazywamy ostatnie krwawienie miesięczne, po którym przez kolejne 12 miesięcy miesiączka nie pojawia się, przy założeniu, że jest to zjawisko fizjologiczne i nie ma patologicznych powodów tego stanu. Każde krwawienie z dróg rodnych po tym okresie uznawać należy za patologiczne, wymagające pilnej konsultacji lekarskiej.

Istnieje także pojęcie premenopauzy, którym opisuje się okres kilku lat przed pojawieniem się ostatniej miesiączki, w którym rozpoczynają się już pierwsze zmiany w organizmie kobiety, związane z przemianami w funkcjonowaniu jajników. W tym okresie dochodzi do spadku stężeń kobiecych hormonów płciowych - progesteronu i estrogenów, natomiast równolegle wzrasta poziom gonadotropin (hormonów przysadki mózgowej, takich jak FSH i LH), który jest właśnie odpowiedzią na małe ilości związków produkowanych przez jajniki.

Średni wiek wystąpienia ostatniej miesiączki to około 50 rok życia. Przedwczesną menopauzą (przedwczesnym wygasaniem funkcji jajników) nazywamy ostatnie krwawienie miesięczne, które pojawia się w wieku poniżej 45 lat.

Zespół klimakteryczny to objawy, które towarzyszą kobietom podczas przekwitania, czyli fizjologicznego procesu zanikania hormonalnej funkcji jajników. Rozpoczynają się już około roku przed menopauzą i trwają jeszcze około 3 lata po niej. Pojawiają się w tym okresie przede wszystkim dokuczliwe uderzenia gorąca i nocne poty, bóle głowy, kołatania serca, uczucie zmęczenia, rozdrażnienia, zaburzenia snu, stany obniżonego nastroju, suchość pochwy, nawracające zapalenia dróg moczowych, osteoporoza oraz zaburzenia funkcji seksualnych.

Na czym polega leczenie dolegliwości związanych z  menopauzą i które metody należą do najskuteczniejszych?

Do najpopularniejszych metod leczenia dolegliwości wywołanych przez menopauzę zaliczamy przede wszystkim: hormonalną terapię menopauzy oraz tzw. fitoestrogeny (naturalne leczenie ziołami).

Hormonalna terapia menopauzy, popularnie nazywana hormonalną terapią zastępczą (w skrócie HTZ) polega na stosowaniu syntetycznych kobiecych hormonów płciowych w sytuacji, gdy poziom tych naturalnych, produkowanych przez organizm (jajniki) jest obniżony.

Do preparatów najczęściej przyjmowanych należą leki oparte na 17 - estradiolu lub estriolu w połączeniu z progesteronem lub 17-hydroksyprogesteronem. Stosowanie samych estrogenów, ze względu na ryzyko rozwoju raka trzony macicy, powinno być zarezerwowane wyłącznie dla kobiet po usunięciu macicy.

Leki te podawane mogę być drogą doustną, przez skórę (plastry), dopochwową oraz donosową. Jest to najbardziej skuteczna metoda leczenia menopauzy, szczególnie korzystnie wpływa na zminimalizowanie objawów przekwitania (skuteczna metoda leczenia uderzeń gorąca) u kobiet do 60 roku życia lub do 10 lat od ostatniej miesiączki.

Wskazania do rozpoczęcia takiej terapii to m.in. nasilone objawy menopauzalne, zmiany zanikowe zewnętrznych narządów płciowych (sromu i pochwy), leczenie przedwczesnej menopauzy, prewencja oraz leczenie osteoporozy u kobiet powyżej 60 roku życia.

Należy jednak pamiętać o przeciwwskazaniach do rozpoczynania HTZ, takich jak ciąża, nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych po menopauzie (w tym przypadku konieczna jest pilna konsultacja ginekologiczna oraz przeprowadzenie diagnostyki), wysokie ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej, stan po przebytym udarze mózgu lub zawale serca, czynne choroby wątroby oraz estrogenozależne nowotwory, takie jak rak sutka (przebyty lub czynny).

Leczenie przedwczesnej menopauzy terapią hormonalną powinno być kontynuowane do średniego wieku wystąpienia naturalnej menopauzy.

W celu złagodzenia objawów menopauzy (np.uderzeń gorąca), stosowane mogą być także leki przeciwdepresyjne - paroksetyna, gabapentyna oraz wenlafaksyna.

Estrogeny stosowane dopochwowo (kremy) oraz nawilżacze pochwowe mogą okazać się skuteczne przy uciążliwej suchości pochwy.

Wśród naturalnych sposobów leczenia menopauzy, choć nie mających udowodnionego naukowego działania, należy m.in. stosowanie preparatów ziołowych opartych na izoflawonoidach uzyskiwanych z soi i czerwonej koniczyny, a także na wyciągach z dziurawca czy pluskwicy. Niektórzy autorzy proponują także takie domowe metody łagodzenia objawów menopauzy jak medytacja, relaksacja, psychoterapia czy akupunktura. Metody alternatywne powinny być jednak stosowane wyłącznie jako terapia uzupełniająca.

Zobacz film: Co trzeba wiedzieć o menopauzie?

Bibliografia:

1. Bręborowicz G, Położnictwo i ginekologia, PZWL, Warszawa 2007