Piwonia lekarska to znana roślina ozdobna, której w starożytności przypisywano zdolności do oddalania złych duchów i koszmarów nocnych. Poza atrakcyjnym wyglądem ma także działanie lecznicze. Surowcem zielarskim są przeważnie jej kwiaty i korzeń. Stosowana może być w formie odwarów, naparów czy nalewek. Niewskazane jest używanie jej przez kobiety w ciąży i karmiące piersią.

Zobacz też:

• Ziołowa apteczka. Korzystaj z dobrodziejstw letnich roślin przez cały rok
• 5 polskich ziół, które wspomogą odchudzanie
• Zioła - naturalny sposób na stres, niepokój i bezsenność

Jak wygląda piwonia lekarska?

Piwonia lekarska (z łac. Paeonia officinalis) to gatunek wieloletniej rośliny zielnej zaliczany do rodzaju piwonia (z łac. Paeonia) i rodziny piwoniowatych (z łac. Paeoniaceae). Najliczniej porasta tereny środkowej i południowej części Europy.

Piwonia lekarska przybiera postać niewysokiego krzewu (do 1 m wysokości). Ma pojedynczą, rozgałęzioną łodygę, sezonowe, dwukrotnie trzydzielne, błyszczące liście o ciemnozielonym zabarwieniu oraz marchwiaste, drewniejące korzenie. Kwiaty piwonii są pełne, intensywnie pachnące i osiągają spore rozmiary. Bywają różowe i czerwone, choć zdarzają się też dwubarwne formy mieszane. Roślina kwitnie w maju i czerwcu.

Zastosowanie prozdrowotne piwonii lekarskiej

Piwonia lekarska ma zastosowanie w lecznictwie. Wykorzystuje się jej kwiaty (z łac. Paeoniae flos) i korzenie (z łac. Paeoniae radix), rzadziej nasiona (z łac. Paeoniae semen). Możliwe jest ich nabycie w aptekach i sklepach zielarskich lub samodzielne opracowanie. Korzenie wykopuje się wiosną lub jesienią. Po oczyszczeniu i rozdrobnieniu suszy w lekko ogrzanym piekarniku. Zbiór kwiatów przypada na czerwiec. Suszenie odbywa się w pokojowej temperaturze w przewiewnym, ciemnym miejscu po wcześniejszym oskubaniu. Surowce zielarskie piwonii zawierają m.in.: flawonoidy (kemferol), kwasy fenolowe (galusowy), antocyjany, dekstryny, monoterpeny (peonifloryna), garbniki, alkaloidy (peregrynina), 2-oksy-4-metoksyacetofenon (paeonol) i sole mineralne (magnez, żelazo, potas, sód).

Jakie właściwości ma piwonia lekarska?

Piwonia lekarska wykazuje liczne właściwości prozdrowotne. Jej kwiaty poprawiają krążenie krwi i wzmacniają naczynia krwionośne. Działają moczopędnie, uspokajająco, odtruwająco, rozkurczowo i przeciwalergicznie. Stosowane są pomocniczo w leczeniu choroby wieńcowej, kamicy nerkowej, nieregularnych cykli miesiączkowych, zapalenia naczyniówki.

Napar piwoniowy jest pomocny na opuchnięte, zmęczone, podrażnione oczy. Wskazany bywa też do przemywania podrażnionej, wysuszonej skóry ze skłonnością do wyprysków. Z kolei korzenie piwonii posiadają działanie przeciwnerwicowe, przeciwbólowe, przeciwlękowe i rozluźniające. Wpływają korzystnie na układ trawienia – łagodzą niestrawność, wspomagają prawidłową perystaltykę jelit, zapobiegają zaparciom, ułatwiają wypróżnianie, poprawiają wydzielanie soków trawiennych. Ze względu na zdolności przeciwdrgawkowe zaleca się je w leczeniu padaczki, pląsawicy i nerwowości. Dodatkowo wykorzystywane są w terapii artretyzmu, reumatyzmu, hemoroidów oraz atopowego zapalenia skóry.

Piwonia lekarska – preparaty i dawkowanie

Surowce ziołowe piwonii lekarskiej stosowane mogą być w formie naparów, odwarów czy nalewek. Napar piwoniowy (z łac. Infusum Paeoniae) sporządza się z rozdrobnionych kwiatów. Sporą ich szczyptę zalewa się szklanką wrzątku, odstawia pod przykryciem na 30 minut, po czym przecedza. Zalecane dzienne spożycie to 1–2 szklanki pite małymi porcjami.

Odwar piwoniowy (z łac. Decoctum Paeoniae) uzyskuje się poprzez zalanie 2 łyżek rozdrobnionych korzeni 0,5 l wody. Miksturę doprowadza się do wrzenia, gotuje przez 5 minut, po czym odstawia pod przykryciem na pół godziny i przecedza. Zalecane dzienne spożycie wynosi 1–2 szklanki.

Z kolei nalewkę piwoniową (z łac. Tinctura Paeoniae) przygotowuje się następująco: 100 g suchych lub świeżych korzeni zalewa się 500 ml 40–60% ciepłego alkoholu, maceruje przynajmniej 2 tygodnie i przefiltrowuje.

Przeciwwskazania do stosowania piwonii lekarskiej

Piwonia lekarska, mimo iż wykazuje wiele cennych właściwości, powinna być spożywana z dużą ostrożnością – przyjęta w zbyt dużych ilościach działa toksycznie. Przeciwwskazaniem do jej stosowanie są ciąża, okres połogu i karmienie piersią.

Pozalecznicze zastosowanie piwonii lekarskiej

Piwonia lekarska oprócz szerokiego zastosowania leczniczego pełni funkcję rośliny ozdobnej. W krajach, gdzie są mroźne zimy, ość często upiększa przydomowe ogrody, ponieważ taki klimat warunkuje pojawienie się dużej ilości pąków kwiatowych. Najlepiej rośnie w wilgotnej, żyznej, przepuszczalnej glebie i na słonecznym lub półcienistym stanowisku. Wskazane jest nawożenie i ściółkowanie.

Jedną z najbardziej popularnych odmian jest piwonia lekarska Rubra Plena, zwana też piwonią z babcinego ogródka lub old fashion peony, czyli piwonią z dawnych lat. Roślina daje atrakcyjnie wyglądające kwiaty o ciemnowiśniowej barwie, których średnica osiąga do 15 cm. Powszechnie wykorzystywana jest do sporządzania bukietów, gdyż charakteryzuje się dużą trwałością – ścięte kwiaty mogą stać w wodzie ponad tydzień.

Zobacz film: Które zioła warto mieć w domowej apteczce?

Bibliografia:

1. G. Burnie, Botanica. Rośliny ogrodowe, Könemann, Kolonia 2005.

2. J. Hetman, K. Pudelska, M. Kseniak, Tradycyjne gatunki roślin ozdobnych we współczesnych ogrodach Roztocza (Teodorówka i Korytków Duży), [w:] „Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum”, 2011, 10(1), s. 17–27.

3. A. Trojanowska, Tradycyjne ziołolecznictwo białoruskie w pracy Michała Federowskiego „Lud białoruski na Rusi Litewskiej...”, [w:] „Analecta”, 2007, 16(1–2), s. 7–53.

4. E. Pogroszewska, J. Hetman, M. Poniewozik i wsp., Charakterystyka roślin z rodzaju Paeonia L. w Ogrodzie Botanicznym UMCS w Lublinie. Część I. Fazy fenologiczne, [w:] „Annales Horticulturae”, 2017, 27(1), s. 47–63.