Ostre zapalenie oskrzeli to choroba układu oddechowego. Jej występowanie nie jest tak częste, jak infekcje górnych dróg oddechowych lub krtani, ponieważ drobnoustroje chorobotwórcze muszą przebyć znacznie dłuższą drogę, by osiąść na błonach śluzowych oskrzeli. Choć objawy choroby są uciążliwe i ograniczają możliwość normalnego funkcjonowania, ciężkich powikłań jest bardzo niewiele i zwykle w ciągu 7–10 dni chory wraca do pełnej sprawności.

Ostre zapalenie oskrzeli – objawy

Pierwsze objawy ostrego zapalenia oskrzeli często pojawiają się w trakcie banalnego przeziębienia, grypy lub schorzeń grypopodobnych albo infekcji górnych dróg oddechowych: zapalenia gardła, zatok, kataru. Wczesnej fazie choroby towarzyszy kaszel, zwykle suchy, uciążliwy. Odruch wywołujący ten objaw jest wzmożony – do wywołania kaszlu wystarczy głębszy wdech, szczególnie jeśli powietrze jest suche albo zimne. W miarę rozwoju choroby pojawiają się: gorączka (początkowo bywa wysoka), dreszcze, osłabienie, kłujący ból w klatce piersiowej w trakcie i bezpośrednio po kaszlu, lekka duszność. Oddychaniu mogą towarzyszyć słyszalne świsty albo furczenia, których natężenie zmniejsza się po odkaszlnięciu.

U osób, które mają w wywiadzie reakcje alergiczne albo chorują przewlekle na niektóre choroby układu oddechowego, w ostrej fazie choroby mogą pojawić się objawy skurczu oskrzeli (zmiany spastyczne). Chory odczuwa wtedy znaczną duszność, oddycha z trudem, faza wydechu jest przedłużona: po krótkim zaczerpnięciu powietrze wydychane je z trudem. Czas potrzebny do tego przekracza zdecydowanie okres wdechu. Charakterystyczna jest wówczas pozycja ciała – osoba cierpiąca stoi lub siedzi, wyprostowane kończyny górne podpierają tułów, ramiona są uniesione.

Kaszel w przebiegu choroby stopniowo zmienia charakter – z suchego staje się mokry, „odrywający się”. Chory zaczyna odkrztuszać wydzielinę śluzową lub ropną, niekiedy zdarzają się przypadki niewielkiego, sporadycznego krwioplucia.

Przyczyny ostrego zapalenia oskrzeli

Podstawową przyczyną zachorowań na ostre zapalenie oskrzeli u dzieci jest infekcja wirusowa. Choroba rzadko rozpoczyna się w stanie pełnego zdrowia. Zwykle jest powikłaniem rozwijającego się i rozprzestrzeniającego zakażenia górnych dróg oddechowych. Odsetek zachorowań wywołanych innym czynnikiem (głównie bakteriami) nie przekracza 10%. Ostre zapalenie oskrzeli u dorosłych w większości również spowodowane jest przez wirusy grypy lub grypopodobne. Jednak wśród pozostałych przyczyn (poza infekcją bakteryjną) trzeba brać pod uwagę czynniki środowiskowe (praca w zapyleniu, środowisku pełnym toksycznych oparów) oraz reakcje zapalne będące skutkiem palenia tytoniu. Zachorowania o opisanym powyżej przebiegu zdarzają się również u osób z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc lub astmą oskrzelową, ale tego typu incydenty traktuje się wtedy jako zaostrzenie, a nie osobne zachorowanie.

Rozpoznanie ostrego zapalenia oskrzeli

Rozpoznanie choroby opiera się głównie na zebraniu wywiadu od chorego i zbadaniu go. Osłuchiwaniem stwierdza się świsty i furczenia, szmer oddechowy ma charakter pęcherzykowy i może być lekko zaostrzony. W niektórych przypadkach pacjenta kieruje się na przeglądowe zdjęcie radiologiczne (RTG) klatki piersiowej, aby wykluczyć zapalenie płuc, którego części odmian (np. śródmiąższowej) nie można rozpoznać w trakcie badania lekarskiego.

Leczenie ostrego zapalenia oskrzeli

Leczenie ostrego zapalenia oskrzeli to przede wszystkim działanie objawowe, obejmujące podawanie:

• leków przeciw kaszlowi w przypadku suchej jego odmiany,

• preparatów wykrztuśnych (rozrzedzających wydzielinę zalegającą w drogach oddechowych i ułatwiających jej odkrztuszanie) w przypadku kaszlu wilgotnego,

• środków przeciwgorączkowych,

• leków rozkurczających oskrzela, gdy reakcją na odczyn zapalny są zmiany spastyczne.

Stosowanie antybiotyków ogranicza się do sytuacji, gdy:

• istnieje zwiększone zagrożenie rozwojem zapalenia płuc,

• wydzielina pojawia się w dużych ilościach i ma charakter ropny,

• osłonowo – w przypadku chorób towarzyszących.

Celowe jest też leczenie domowymi sposobami. Najczęściej korzysta się z syropu z cebuli, chrzanu, czosnku, miodu, cytryny. Szczególnie w przypadku ostrego zapalenia oskrzeli u dzieci w celu złagodzenia dolegliwości można stosować inhalacje z roztworu soli, wody z dodatkiem naparu ziół (szałwii, mięty, rozmarynu) lub olejków eterycznych (eukaliptusowego, sosnowego). Chory musi spożywać dużą ilość płynów, co zapobiega nadmiernemu zagęszczaniu i zaleganiu wydzieliny w drzewie oskrzelowym. Ważne jest to, by chory w ostrej fazie choroby przebywał w domu, odpoczywał, nie palił tytoniu ani nie był narażony na dym papierosowy, zapylenie lub substancje drażniące. Pomieszczenie powinno być regularnie wietrzone i nie należy go przegrzewać. Trzeba zadbać także o dostateczną wilgotność powietrza.