Ostre białaczki limfoblastyczne (ALL - ang. acute lymphoblastic leukemia) to nowotwory wywodzące się z prekursorów, czyli limfoblastów, linii limfocytów B lub T, które zajmują szpik i krew. Chłoniaki limfoblastyczne linii T lub B, rzadsze, zajmują głównie węzły i tkanki pozawęzłowe.

Obraz kliniczny ostrych białaczek limfoblastycznych

Obraz kliniczny może być początkowo podobny do objawów ostrej białaczki szpikowej (AML - ang. acute myeloid leukemia). W pierwszym okresie pojawia się gorączka nieznanego pochodzenia i osłabienie ogólne. Bardzo często zdarza się, że poza nieprawidłowościami w wynikach badań krwi nie ma żadnych objawów ogólnych. Dopiero w stadium zaawansowanym objawy związane są z niedoborem konkretnych elementów morfotycznych.

Objawy wynikające z niedokrwistości:

•  osłabienie, męczliwość,
  
•  bóle i zawroty głowy,
  
•  bladość,
  
•  tachykardia,
  
•  duszność.
  

Objawy związane z upośledzeniem odporności:

•  afty, owrzodzenia jamy ustnej,
  
•  uaktywnienie opryszczki,
  
•  zwiększona podatność na zakażenia,
  
•  grzybice.

Objawy skazy krwotocznej:

•  krwawienia z dziąseł, nosa,
  
•  plamica na skórze,
  
•  krwawienia z przewodu pokarmowego.
  

U około 50% chorych dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych lub śledziony. Powyższe zaburzenia są mniej nasilone niż w przypadku białaczki szpikowej. Mniej więcej 25% osób z ALL zgłasza ból kostno-stawowy. Dużo częściej też zajęty jest ośrodkowy układ nerwowy i częściej występuje leukocytoza.

W stadium zaawansowanym obserwuje się powikłania krwotoczne, septyczne, związane z naciekami ośrodkowego układu nerwowego i innych narządów.

Klasyfikacja ostrych białaczek limfoblastycznych

Główna klasyfikacja wyróżnia postacie zdefiniowane genetycznie i molekularnie. Pozostałe określa się jako nieokreślone. Podstawowe znaczenie praktyczne ma klasyfikacja immunofenotypowa.

Jakie badania wykonuje się celem zdiagnozowania ostrych białaczek limfatycznych?

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest morfologia krwi obwodowej i rozmaz ręczny. Badanie ukazuje niedokrwistość, małopłytkowość, bardzo często wskazuje na dużą leukocytozę. Rzadziej spotyka się leukopenię. Rozmaz krwi obwodowej pozwala stwierdzić bardzo duży odsetek limfoblastów, czyli niedojrzałych prekursorów limfocytów.

Celem potwierdzenia rozpoznania wykonuje się biopsję aspiracyjną szpiku kostnego. Dominacja jednego typu komórek blastycznych przy jednoczesnym niedoborze pozostałych linii rozwojowych potwierdza rozpoznanie.

Rozstrzygającym badaniem jest badanie immunofenotypu metodą cytometrii przepływowej. Do badania pobiera się krew lub szpik. Pozwala ono określić podtyp immunofenotypowy pomocny w określeniu rokowania oraz identyfikacji aberracji służących monitorowaniu choroby resztkowej w trakcie leczenia.

U niektórych chorych występują zaburzenia kariotypu limfoblastów w postaci zmian strukturalnych i liczby ich chromosomów. Takie zaburzenia cytogenetyczno-molekularne niekiedy stanowią niekorzystny czynnik rokowniczy. Są to m.in. ostra białaczka limfoblastyczna z chromosomem Ph (Philadelphia), częstsza u osób starszych.

Kryteria rozpoznania ALL

Leczenie ostrych białaczek limfatycznych

Możliwości leczenia uzależnione są od obecności chromosomu Ph, wieku, stanu ogólnego i chorób towarzyszących.

Pierwszym etapem jest tzw. przedleczenie, polegające na zmniejszeniu masy nowotworu, aby zmniejszyć ryzyko powikłań związanych z rozpadem masy nowotworowej. W tym celu stosuje się prednizon lub deksametazon.

Kolejnym etapem jest indukcja remisji, czyli polichemioterapia. Następnie należy sekwencyjnie podawać duże lub pośrednie dawki leków w celu utrwalenia remisji.

Ostatnim etapem terapii jest leczenie pokonsolidacyjne zmniejszające ryzyko nawrotu nowotworu przez 2 lata z pomocą merkaptopuryny i metotreksatu.

Leczenie chorych z ostrą z chromosomem Ph różni się, m.in. dołączeniem do chemioterapii inhibitorów kinaz tyrozynowych, rozpatruje się również alloprzeszczep.

W przypadku wystąpienia nawrotu, lub nieskuteczności leczenia pierwszego rzutu rozpatruje się inhibitory kinaz tyrozynowych nowej generacji, a także dąży się do wykonania alloprzeszczepu szpiku.

Rokowanie w ostrych białaczkach limfatycznych

Większość postaci ALL bez chromosomu Philadelphia jest podatnych na polichemioterapię, a odpowiedź zależy od dawek leków. W związku z tym rokowanie zależy od masy początkowej guza nowotworowego i możliwości eskalowania dawek leków, a co za tym idzie - stanu ogólnego chorych i ich wieku.