Chirurgia metaboliczna obejmująca operacje bariatryczne to jedna z najprężniej rozwijających się dziedzin. Otyłość stanowi z roku na rok coraz większy problem, stając się jedną z najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych XXI w. To ogromne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Czasami operacja bariatryczna jest jedynym rozwiązaniem. Tą metodą leczy się chorych ze stwierdzoną otyłością olbrzymią, choć grono pacjentów kwalifikowanych do tego typu zabiegów się powiększa. Pojęcie chirurgii metabolicznej zostało wprowadzone ze względu na spore korzyści, jakie niesie operacja bariatryczna chorym na cukrzycę typu 2. Mimo skuteczności metody chory musi liczyć się z różnego rodzaju ograniczeniami, które pojawią się po operacji, a także z tym, że operacja bariatryczna to nie rodzaj szybkiego i łatwego rozwiązania problemu otyłości, ale długi i trudny dla chorego proces leczenia.

Operacja bariatryczna – wskazania

Operacja bariatryczna powinna zostać rozważona u każdego pełnoletniego człowieka (w przedziale 18–65 lat), u którego dotychczasowe próby leczenia otyłości zawiodły bądź miały nietrwały charakter. Należy jednak mieć na uwadze, że operacja bariatryczna to nie krótki zabieg, dzięki któremu chory nie musi męczyć się z żadnymi dietami itp. Zalecenia i restrykcje po zabiegach bariatrycznych mogą być nawet większe niż zalecenia dietetyczne stosowane w próbie utraty masy ciała. Lekarz kwalifikujący do zabiegu musi mieć pewność, że chory po operacji będzie przestrzegał zaleceń, w tym wszystkich ograniczeń dietetycznych.

Drugą grupą, u której rozważa się przeprowadzanie zabiegu bariatrycznego, są osoby otyłe z cukrzycą typu 2. Szczegółowe wytyczne dotyczące kwalifikacji chorych do zabiegu bariatrycznego obejmują:

• BMI (body mass indeks) wynosi co najmniej 40 (w tym chorzy z cukrzycą typu 2);

• BMI 35–40, kiedy operacja bariatryczna może przyczynić się do poprawy stanu chorego i wyników leczenia współistniejących chorób przewlekłych;

• BMI 35–40 osób z cukrzycą, u których poza problemami z obniżeniem masy ciała występują trudności unormowania poziomu cukru we krwi.

W każdym przypadku należy oszacować, czy korzyści wynikające z przeprowadzenia operacji bariatrycznej przewyższają ryzyko wystąpienia powikłań. W przypadku osób poniżej 18. roku życia lekarze mogą rozważyć wykonanie zabiegu bariatrycznego w następujących przypadkach:

• otyłość przekraczająca 99,5 percentyla i współistnienie choroby bezpośrednio związanej z nadmierną masą ciała;

• podjęto próbę leczenia otyłości przez co najmniej 6 miesięcy w specjalistycznym ośrodku;

• dziecko spełnia kryteria kostnej i rozwojowej dojrzałości;

• lekarz ma pewność, że opiekunowie dziecka dopilnują pooperacyjnych zaleceń i dalszej współpracy.

Jakie są przeciwwskazania do wykonania operacji bariatrycznej?

Głównym przeciwwskazaniem do wykonania operacji bariatrycznej jest brak pewności, czy chory zastosuje się do zaleceń i czy będzie miał właściwą opiekę pooperacyjną. Lekarz kwalifikujący do operacji musi być pewny, że pacjent będzie uczestniczył w wieloletnim programie opieki pooperacyjnej. Nie poddaje się zabiegom osób, u których stwierdza się znaczne zaburzenia psychiczne i zaburzenia osobowości, chyba że np. depresja stwierdzona u chorego przez psychiatrę wynika bezpośrednio z otyłości. Dyskwalifikacji od operacji bariatrycznej podlegają osoby nadużywające alkoholu, leków, a także niezdolne do zadbania o siebie i niemające wsparcia w bliskich. Należy też wziąć pod uwagę wszelkie przeciwwskazania związane z samą operacją, czyli przeciwwskazania chirurgiczne czy anestezjologiczne.

Zabiegi bariatryczne – rodzaje

Najczęściej stosowane techniki operacji bariatrycznej to laparoskopowa rękawowa resekcja żołądka oraz laparoskopowe wyłączenie żołądka. Laparoskopowa rękawowa resekcja żołądka polega na wycięciu dna i części trzonu żołądka w okolicy krzywizny większej. Skutkiem zabiegu jest zmniejszenie o 30% objętości żołądka, a także spadek poziomu hormonu głodu wydzielanego w żołądku. Laparoskopowe wyłączenie żołądka polega na rozdzieleniu żołądka na dwie części. Bliższa, mniejsza część łączona jest z dalszą częścią jelita cienkiego. Zabieg ten powoduje nie tylko zmniejszoną objętość żołądka, ale również krótszy odcinek jelita i zmniejszoną możliwość wchłaniania pokarmów. Tu również spada produkcja hormonu głodu. Do innych metod, rzadziej stosowanych, zalicza się:

• opaska bariatryczna,

• balon żołądkowy,

• generatory impulsów elektrycznych.

Życie i dieta po operacji bariatrycznej

Po laparoskopowej, rękawowej resekcji żołądka czy laparoskopowym wyłączeniu żołądka chory może wrócić do codziennej aktywności około 14 dni po zabiegu. Po operacji oczekuje się utraty masy ciała, poprawy efektów leczenia chorób przewlekłych i korzystnego wpływu zabiegu na procesy metaboliczne. Ocena efektów leczenia wykonywana jest w 6. i 12. miesiącu po zabiegu. Chory podlega dalej corocznej kontroli do końca życia. Konieczne jest, by stosował odpowiednią dietę po operacji, a także suplementował witaminy i mikroelementy.