Aktualnie obserwuje się spadek śmiertelności z powodu zawału serca u kobiet, jednak należy zwrócić uwagę na odmienność objawów, diagnostyki i leczenia tego schorzenia u płci żeńskiej. Rokowanie w zawale u kobiet jest często zdecydowanie gorsze niż u mężczyzn. Jednym z czynników ryzyka zawału serca jest wiek – u kobiet zawały zdarzają się na ogół około 70. roku, tj. zdecydowanie później niż u mężczyzn. Duży wpływ na to mają estrogeny, czyli żeńskie hormony płciowe, które wykazują ochronne działanie na układ naczyniowy. Dlatego też dopiero w wieku pomenopauzalnym wzrasta ryzyko zawału ze względu na spadek poziomu estrogenów.

Zawał serca u kobiet – patofizjologia

Liczne badania wykazały istotne różnice w mechanizmach powstawania zawału serca w zależności od płci. Okazuje się, że pęknięcie blaszki miażdżycowej to przeważający mechanizm zawału u mężczyzn, stanowiący aż 76% przypadków. U kobiet jest to przyczyną około 55% zawałów, natomiast 40% stanowi erozja blaszki miażdżycowej. Ze względu na to, że częstość tego zjawiska jest odwrotnie proporcjonalna do wieku kobiety, u młodych pacjentek nie stwierdza się zazwyczaj istotnych zmian w koronarografii przy podejrzeniu zawału serca.

Polecamy: Arytmia - zaburzenia rytmu serca. Objawy, przyczyny, leczenie oraz skutki arytmii

Wśród przyczyn zawału serca u kobiet należy wymienić swoiste dla tej płci skurcze naczyń krwionośnych, występujące wtórnie do stresu, palenia papierosów czy przyjmowania innych używek. Okazuje się, że kobiety częściej chorują na cukrzycę, depresję, również częściej niż mężczyźni palą papierosy czy są obciążone ciężkim wywiadem socjoekonomicznym. Palenie papierosów jest bardzo istotnym czynnikiem ryzyka zawału serca. Należy mieć na uwadze, że już na rok od zaprzestania palenia spada ryzyko wystąpienia zawału, choć poziom całkowitego ryzyka zbliża się do populacyjnego dopiero po około 15 latach od rzucenia palenia.

Kolejne czynniki ryzyka zawału serca to:

• nadciśnienie tętnicze,
  
• wysoki poziom cholesterolu całkowitego,
  
• wysoki poziom frakcji lipoprotein o niskiej gęstości cholesterolu (LDL),
  
• wysoki poziom triglicerydów,
  
• otyłość,
  
• cukrzyca typu 2.
  

Objawy zawału serca u kobiet

Mimo szeroko dostępnej diagnostyki zawału serca podstawą pozostają badania przedmiotowe i podmiotowe, które pozwalają lekarzowi na odpowiednie ukierunkowanie dalszych działań. Uznaje się, że typowy objaw zawału serca to ból za mostkiem, promieniujący do lewego ramienia. Okazuje się jednak, że u kobiet, szczególnie w młodym wieku, zawał serca ma zwykle nietypowy obraz kliniczny. Częściej pojawiają się jedynie pewnego rodzaju zwiastuny, nieswoiste dolegliwości, w postaci duszności czy zmęczenia. Powoduje to, że u kobiet znacznie trudniej podjąć w porę odpowiednie kroki diagnostyczne i postawić właściwie rozpoznanie. To tym samym pociąga za sobą konsekwencję opóźnionego leczenia i pogarsza rokowanie.

Do objawów zawału serca u kobiet zalicza się:

• zmęczenie,
  
• duszność,
  
• męczliwość,
  
• bóle w górnej części pleców,
  
• bóle ramion, barków, szyi i żuchwy,
  
• kołatanie serca,
  
• objawy grypopodobne,
  
• odczuwanie lęku, niepokoju,
  
• ból brzucha,
  
• objawy gastryczne,
  
• zawroty głowy.
  

Często pojawia się również ból w klatce piersiowej, jednak jest on na ogół ostry, o charakterze pieczenia, świądu czy rozlanego dyskomfortu, zdecydowanie różniący się od typowego zamostkowego bólu zgłaszanego przez mężczyzn.

Interwencja przy pojawieniu się objawów zawału serca u kobiet

Kobiety zdecydowanie rzadziej leczone są według obowiązujących wytycznych niż mężczyźni. Jeśli przy zawale w zapisie elektrokardiograficznych (EKG) unosi się odcinek ST, konieczne jest wykonanie jak najszybciej przezskórnej angioplastyki (PCI – percutaneous coronary intervention) z założeniem stentu. Ze względu na to, że u kobiet inna jest często etiologia zawału niż u mężczyzn, zazwyczaj wykonuje się angioplastykę balonową. Wynika to z tego, że częściej u kobiet nie ma istotnych zmian miażdżycowych w koronarografii i wykonanie PCI wiąże się ze zmniejszoną śmiertelnością niż tromboliza, czyli rozpuszczenie zakrzepu. Tromboliza jest metodą wykonywaną, jeśli w ciągu 120 minut od kontaktu z lekarzem nie ma możliwości wykonania PCI. Duża część kobiet wymaga postępowania operacyjnego z wykonaniem bypassów ze względu na wielonaczyniowe zmiany.